Decaan RSM: ‘Banden met Shell doorsnijden lost niets op. Integendeel.’

Was u verrast door het rapport van Changerism?

“We wisten natuurlijk dat dit onderzoek gaande was. De opdracht van het College van Bestuur was het in kaart brengen van de relaties die de universiteit onderhoudt met diverse spelers in de energieketen en een advies daarover uitbrengen. Daar heb ik enthousiast onze steun aan toegezegd, omdat het voor ons een belangrijk thema is.

“Maar door de ideologische insteek van de schrijvers bleek al vrij snel dat ze alleen wilden kijken naar onze relatie met de top 100 meest vervuilende bedrijven. We wisten dat de insteek zodanig zou zijn dat de conclusies voor ons slecht zouden vallen.”

De auteurs van het rapport stellen dat de RSM bijdraagt aan klimaatverandering, door samen te werken met fossiele-energie-bedrijven. Hoe denkt u over die conclusie?

“Dat was niet de conclusie maar het uitgangspunt: dat elke samenwerking met een fossiel-energie-bedrijf slecht is. De missie van RSM is ‘to be a force for positive change in the world’, juist omdat wij ervan overtuigd zijn dan wij een belangrijke rol kunnen en moeten spelen bij het oplossen van de grote uitdagingen waar de wereld voor staat. De energietransitie is daar één van. Maar die realiseer je niet op korte termijn. Daarom lost het niets op als universiteiten de banden met fossiele-energie-bedrijven doorsnijden. Integendeel. Wij stellen dat je er juist door samen te werken voor kunt zorgen dat die bedrijven hun footprint minimaliseren totdat de transitie een feit is en dat de energietransitie sneller gaat.

“We hebben bijvoorbeeld ook onderzoek gedaan waarin Shell bekritiseerd wordt, onderzoek naar renewable energy en naar de overstap op elektrische auto’s. Dat hebben de auteurs van het rapport helaas allemaal bewust genegeerd. De inhoud van onze banden met de fossiele industrie interesseert ze niet.”

Een van de voorbeelden in het rapport is een onderzoek naar het vestigingsklimaat voor hoofdkantoren van grote bedrijven. Dat werd betaald door Shell, maar het bedrijf werd in de publicatie niet genoemd als financier. Waarom is Shell niet genoemd als betalende partij?

“Dat onderzoek is gedaan in opdracht van een commissie van VNO-NCW. In die commissie zaten vijf vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven (AkzoNobel, DSM, Philips, Shell en Unilever) en twee van VNO-NCW. Die commissie heeft de opdracht gegeven en aangegeven wat er onderzocht moest worden. Daarvoor moesten vijftig grote bedrijven geïnterviewd worden, die ook allemaal werden gevraagd om mee te betalen aan het onderzoek. De factuur kon naar Shell. Voor ons was het duidelijk dat de VNO-NCW-commissie de opdrachtgever was en de factuur – voor het gemak – naar Shell ging.”

Had dat niet duidelijker in de publicatie moeten staan?

“Er staat duidelijk dat het onderzoek in opdracht van VNO-NCW was. Dat suggereert natuurlijk dat VNO-NCW ook betaalde. Het is niet zo dat Shell in het geheim heeft meebetaald. Of alle andere bedrijven betaald hebben weten we niet. Het is bovendien negen jaar geleden, dat vind ik ook niet irrelevant.”

Negen jaar geleden schreef de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening ook al voor dat externe financiers moeten worden vermeld in een publicatie.

“Dat klopt. Ik bedoel te zeggen dat er toentertijd geen enkele reden was om te veronderstellen dat mensen hier zoveel jaar later grote verdachtmakingen aan zouden koppelen. Op dat moment deed de vermelding dat het onderzoek in opdracht van VNO-NCW was gewoon recht aan wat er gaande was: een onderzoek in opdracht van een commissie van VNO-NCW.”

Baalt u achteraf dat het er niet duidelijker staat?

“Ja en nee. Ik ben ervan overtuigd dat er altijd iets kan worden gevonden dat enorm in jouw nadeel gedraaid kan worden. Ik denk niet dat je het zodanig waterdicht kunt formuleren dat niemand er aanstoot aan neemt. Achteraf kun je zeggen dat de formulering misschien niet even fraai en gelukkig is, maar dat soort dingen gebeuren soms helaas.”

Een ander kritiekpunt van Changerism: de partnership-overeenkomst tussen de RSM en Shell. Daarin staat dat een van de doelen van de samenwerkingsovereenkomst is ‘for Shell to potentially influence the design of the RSM curriculum and the profile of students who attend the BSc/MSc/MBA programmes’.

“De tekst van het corporate partnership hangt open en bloot bij ons op de derde verdieping. De formulering is inderdaad ongelukkig. Wat we bedoelen is dat contacten met het bedrijfsleven van groot belang zijn voor de inzetbaarheid van onze studenten en voor ons onderzoek. Ze hebben een klankbordfunctie.”

Kan een bedrijf als Shell invloed uitoefenen op het curriculum?

“Ik wil benadrukken dat het echt niet zo is dat een bedrijf direct invloed kan hebben op het curriculum. We zijn wel altijd met allerlei partijen in overleg om te zorgen dat ons curriculum relevant is en blijft. Dat gaat bijvoorbeeld over de business skills die een student moet hebben om succesvol te zijn op de arbeidsmarkt. De Chief Information Officer van Shell zit in onze Advisory Board. Zo begrijpen we welke ict-vaardigheden onze afstudeerders nodig hebben. Omdat we veel Chinese studenten hebben, hebben we bijvoorbeeld ook zo’n overeenkomst met Huawei, voor een Chinese kijk op business skills.”

U zegt: die bepaling staat er heel ongelukkig. Waarom staat het er dan?

“Ja, dat is er gewoon doorheen geglipt. Als u mij vraagt wie dat heeft geschreven: ik heb geen idee. Ik heb het ondertekend, maar ik stel zelf niet de tekst op. Ik wil bepaald niet mijn verantwoordelijkheid ontduiken, maar aan onze kant hebben we hier geen kwaad achter gezocht. We hebben niet goed nagedacht hoe iemand van buiten dat zou kunnen interpreteren.”

Ziet u reden om die overeenkomsten aan te passen?

“Ja, dit moeten we natuurlijk aanpassen. We gaan kritisch kijken naar alle overeenkomsten. Het zou veel beter zijn als er in zo’n overeenkomst staat dat Shell bijvoorbeeld mede reflecteert op de waarde van ons curriculum.”

Zijn er bedrijven waar je niet mee zou moeten samenwerken?

“We werken niet samen met de wapenindustrie of de porno-industrie. Het standpunt dat je geen banden kunt hebben met de fossiele industrie is niet pragmatisch, dat kun je niet realiseren. Onze economie is zo genetwerkt dat we helaas voorlopig fossiele brandstof nodig hebben. Een maatschappij zonder is nu ondenkbaar, de wereld zou in een grote chaos vervallen.

“De vuurwapenindustrie is wat dat betreft makkelijker te isoleren. Daar is geen transitie voor nodig. De tabaksindustrie is voor 98 procent no-go. Dat ligt heel erg aan wat het onderzoek zou behelzen, maar ik kan me niet voorstellen dat daar onderzoek uit zou komen dat in het teken staat van een bepaalde transitie. Daar geloof ik niets van. Heel misschien als ze een onderzoek zouden sponsoren hoe je ervoor kunt zorgen dat mensen van het roken af komen.”

Een van de aanbevelingen uit het rapport neemt u over: het creëren van een openbaar register met alle banden met het bedrijfsleven. Waarom doet u dat?

“Omdat we heel transparant willen zijn. Het is een enorme klus om dit voor elkaar te krijgen. We moeten nog nadenken over de opzet, de dataverzameling en over manieren om het te ontsluiten. We hebben veel relaties met het bedrijfsleven, veel individuele onderzoekers die met bedrijfsdata werken. We hebben natuurlijk ook veel gastlezingen, die moet je ook allemaal in kaart brengen. Bovendien hebben we ook nog tweeduizend afstudeerscripties per jaar. Veel daarvan zijn gebaseerd op stages binnen een bedrijf. Ik verwacht dat we daar structureel twee of drie mensen voor nodig zullen hebben als we alles willen registreren.”

Moet er in zo’n register ook staan wat voor opbrengsten met de samenwerking gemoeid zijn?

“Absoluut. Met welke bedrijven er is samengewerkt, de inhoud van de trajecten, wie wat betaalt.”

Changerism trekt de wetenschappelijke integriteit van een aantal onderzoeken in twijfel. Acht u het nodig dat er een vervolgonderzoek komt?

“We hebben niets te verbergen. De beweringen van Changerism zijn aantoonbaar uit de lucht gegrepen en andere zijn uit de context gehaald (in dit document legt Van de Velde uitgebreider uit wat er volgens hem niet klopt aan de beschuldigingen, TF). Onze wetenschappelijke integriteit is van het hoogste niveau. En dat kunnen we zelf wel roepen, maar het is beter dat externe experts dat zeggen. Daarom heb ik het College van Bestuur verzocht een externe onafhankelijke commissie in te stellen om onderzoek te doen naar de wetenschappelijke integriteit in onze relaties met het bedrijfsleven.”

Wat wordt de opdracht van die commissie?

“Dat moeten we samen met het CvB nog bepalen, maar de opdracht zal zeker de relaties bevatten die door Changerism naar voren zijn gebracht. Je moet het onderzoek ongeveer als volgt zien: het gaat om de relaties die de RSM onderhoudt met het bedrijfsleven, maar ook met de civil society en met de overheid. We willen weten of die relaties de toets van wetenschappelijke integriteit kunnen doorstaan en of we onze procedures zodanig hebben ingericht dat we de risico’s minimaliseren.”