De rectoren van alle Nederlandse universiteiten maken zich ernstig zorgen over de vrijheid van de wetenschap. Verschillende ontwikkelingen in de wereld bedreigen die vrijheid. Zo schrijft het Rectorencollege vrijdag in het NRC.
Sinds de financiële crisis in 2008 en de Arabische Lente in 2010 beweegt ‘de wereld zich naar een toestand van tegenstellingen’, schrijft het Rectorencollege, waarin de rectores magnifici van alle Nederlandse universiteiten in zitten. Rector Huib Pols ondertekende de brief namens de Erasmus Universiteit. “Het onvermogen van Europa om snel en adequaat te reageren op de stroom vluchtelingen, samen met de oplopende Oost-West spanningen, hebben geleid tot grote zorgen onder delen van de bevolking, de versterking van populistische partijen en een steeds sterkere oriëntatie op het eigen land”, schrijven de rectoren.
Gevolgen voor de wetenschap
Dat heeft gevolgen voor de wetenschap, denken de rectoren. Ze noemen verschillende voorbeelden van inperking van de vrijheid van wetenschap door nationale overheden. Denk bijvoorbeeld aan de ter dood veroordeling van een Iraanse hoogleraar rampengeneeskunde van de Vrije Universiteit Brussel, het sluiten van universiteiten en ontslaan van hoogleraren in Turkije en het recente inreisverbod in de Verenigde Staten.
Volgens het Rectorencollege kent de aantasting van de vrije wetenschap twee gedaantes. Enerzijds in de expliciete vorm van totalitaire staten, zoals in Turkije en Iran: decanen en wetenschappers die ontslag, celstraffen of de doodstraf krijgen omdat ze ‘heulen met de oppositie’ of ‘vijand van de staat’ zijn. Ook het inreisverbod van de regering-Trump scharen de rectoren onder deze vorm, omdat het mensen, waaronder wetenschappers, discrimineert op grond van nationaliteit en geloof.
Anderzijds uiten de rectoren hun zorgen over het in diskrediet brengen van de wetenschap, bijvoorbeeld via sociale media. Daarbij noemen ze het ontkennen van feiten door klimaatsceptici, het manipuleren van wetenschappelijk onderzoek door de tabaksindustrie en wederom de Amerikaanse president Trump, met zijn twittertirades over klimaat, vaccinaties en milieu.
Tegenwicht
“Al deze ontwikkelingen belemmeren open communicatie en uitwisseling van ideeën, en daarmee de vrije wetenschap, en leiden tot een beperking van de maatschappelijke opbrengsten daarvan”, schrijven de rectoren.
Met de brief in het NRC willen de rectoren ‘gezamenlijk gaan staan voor de wetenschap’, legt rector Huib Pols uit. “We willen ons verbinden met de mensen die het treft.” De aanleiding voor het schrijven van de brief was volgens Pols “een al langer lopende discussie, over onvrede in de academische gemeenschap over de situatie in Rusland en de verkiezingen in de Verenigde Staten.”
De rectoren willen met de brief tegenwicht bieden en beloven ze zich tot het uiterste in te spannen ‘om onze instellingen te vrijwaren van enige beperking van de vrijheid van wetenschap en van debat’. Daarnaast roepen ze de Nederlandse regering, andere EU-regeringen, de Europese Commissie, het Europese Parlement en andere overheden op ‘om zich met kracht te keren tegen inperkingen van de vrije wetenschap’.
