Psychopaten zijn de beste voorbeelden voor een succesvol leven. Dat was de les van psycholoog Kevin Dutton (Universiteit van Oxford) in een volgepakt theater van het Erasmus Paviljoen dinsdagmiddag.
Laat daarover geen misverstand bestaan: echte psychopaten zijn volgens Dutton uitermate gevaarlijk voor zichzelf en hun omgeving. Ze belanden vroeg of laat in een gevangenis of een gesticht. Dutton ontmoette er veel voor zijn onderzoek, en in zijn uiterst animerende lezing sprak hij van roofdierachtige wezens zonder moraal, die puur uit zijn op eigen gewin. Ze bedriegen en manipuleren om het doel te bereiken. Wanneer dat niet lukt, hebben ze er ook weinig moeite mee om iemand een kopje kleiner te maken. Ze zoeken voortdurend naar uitdagingen en nemen onverantwoorde risico’s. Echte psychopaten zijn onmogelijke figuren, die weliswaar een ‘magnetisch aura’ in zich dragen, maar daarbij een zodanig ‘glaciale koudheid’ uitstralen dat er niet mee te leven valt.
Gewone gekken
En toch valt er van ze te leren, zegt Dutton. Want in hun gekte zijn psychopaten soms minder gek dan eenieder die als min of meer ‘gewoon’ of ‘normaal’ te boek staat. Een paar experimenten kunnen dat illustreren. Neem het dobbelspel waarbij de deelnemer per ronde een pond kan inzetten. Dit met vijftig procent kans dat die inleg 2.5 maal verhoogd de weg terug vindt naar de eigen portemonnee. De groep gewone mensen vertoont al snel de neiging om op het geld te gaan zitten en alle risico’s te mijden. Daar waar psychopathisch aangelegde proefpersonen “eindeloos door bleven spelen”. Hetgeen in dit geval ook rationeel gezien de meest verstandige strategie is om aan te houden.
Pleaders
Een ander mooi voorbeeld is de verzameling video’s van ‘pleaders’ die Dutton liet zien aan zijn respondenten. Pleaders zijn mensen die in de media een oproep doen om een vermiste geliefde terug te vinden. Meestal met de allerbeste bedoelingen. Maar soms is zo’n oproep een dekmantel van de pleader om te verdoezelen dat hijzelf als moordenaar verantwoordelijk is voor de vermissing van de persoon. Schotel mensen filmpjes van pleaders voor – zoals Dutton ook deed tijdens zijn lezing – en de psychopaten onder hen blijken een zesde zintuig te hebben om de leugenaars onder de pleaders eruit te vissen. Psychopaten kijken niet naar het mooie verhaal dat vol emotie wordt opgehangen, maar bezitten chirurgische ogen die een tik of gril herkennen die de zwakte verraadt in de voorstelling. Psychopaten zijn ijskonijnen die de werkelijkheid als het ware in ‘slow motion’ kunnen waarnemen, zegt Dutton, op een manier waar alleen de elite van bepaalde boeddhistische monniken aan kan tippen.
Levenslessen
Chirurgen, topadvocaten, analytici bij de bank en speciale eenheden in het leger – niet zelden hebben ze psychopathische trekjes. En dat is maar goed ook. Daarom blijven zij koel en berekenend waar anderen ten onder gaan aan de stress en angst voor pijn en gezichtsverlies. Wie succesvol wil zijn, zegt Dutton, doet er goed aan “een pact te sluiten met zijn psychopathische zelf”. Een paar levenslessen: probeer te acteren in plaats van de reageren; leef in het nu en denk niet te veel na over het verleden en over jezelf; bestudeer de wereld om je heen. En vooral: train om niet overmatig bang te zijn voor pijn of afgang. Onderzoek toont volgens Dutton dat je uiteindelijk minder pijn ervaart in je leven wanneer je denkt en handelt als een psychopaat. Vergelijk psychopaten met mensen die in één keer in het water springen als ze naar het strand gaan, zegt Dutton. Waar anderen al huivering ervaren als ze denken aan het koude water, ligt de psychopaat al lekker te dobberen. De les zonder scrupule van de psychopaat is dus eigenlijk heel simpel: “Just do it!” DR
