100 jaar in 2013
De Erasmus Universiteit mag dan haar eeuwfeest vieren (al bestaat in mijn ogen de universiteit net veertig jaar en hebben alleen de economen reden voor een feestje), zij is lang niet de enige. Burgemeesters spoedden zich zo’n beetje dagelijks richting verzorgingstehuizen om 100-jarigen te fêteren. En dan zijn er nog de plaatselijke harmonieorkesten, bijenverenigingen en musea die jubilea vieren. Bij deze een totaal willekeurig overzicht. tekst Gert van der Ende
Begonnen met één houten vliegtuig en nu een club met straaljagers, transportvliegtuigen en helikopters – en wie weet ooit nog heuse JSF’s: de Koninklijke Luchtmacht viert dit jaar ‘100 jaar Nederlandse militaire luchtvaart’. Op 1 juli 1913 werd in Soesterberg de Luchtvaartafdeling opgericht die destijds de beschikking had over één – gehuurde –anderhalfdekker, een zogeheten Brik. Later werd het toestel voor de somma van 1580 gulden gekocht. Pas na de Tweede Wereldoorlog werden straaljagers aangeschaft en werden de luchtstrijdkrachten een zelfstandig krijgsmachtonderdeel (in 1953).
Zuidoostwaarts van Soesterberg ligt Arnhem; daar bestaat sinds 30 maart de dierentuin een eeuw. Al die jaren is Burger’s Zoo, vernoemd naar de eerste eigenaar Johan Burgers, een familiebedrijf gebleven. Wat ooit begon als ‘Faisanterie Buitenlust’ is inmiddels een state of the art dierenpark, waar de beesten rondlopen, -vliegen -kruipen en -zwemmen in onder meer de bush, de ocean, en de desert.
Vrede, kunst en kanker
In Den Haag zijn ze blij met 100 jaar Vredespaleis, uitgegroeid tot een wereldwijd symbool van vrede en recht. In Haarlem bestaat het Frans Hals Museum een eeuw, hetgeen gevierd wordt met – u raadt het al – een ‘Frans Hals Jaar’. Alles stond en staat in het teken van Frans Hals, die in de Gouden Eeuw in Haarlem woonde en geldt als één van de belangrijkste Oude Hollandse Meesters. Hoogtepunt was de tentoonstelling ‘Oog in oog met Rembrandt, Rubens en Titiaan’. Andere Haarlemse musea deden ook zo hun ding, er is een heuse Frans Hals-wandelroute ontwikkeld en het schijnt dat de lokale bierbrouwer een speciaal Frans Hals biertje heeft gelanceerd. Over impact gesproken.
Op medisch terrein kan worden gemeld dat een eeuw geleden het Antoni van Leeuwenhoekhuis op de Keizersgracht in Amsterdam werd opgericht. Uitgever J. de Bussy – die kort daarvoor zijn dochter aan kanker had verloren – deed dit samen met de hoogleraren Rotgans en De Vries. Het trio stond een instituut voor ogen waar een optimale behandeling samen zou gaan met fundamenteel onderzoek en waar de menselijke maat net zo belangrijk was. Inmiddels behandelt het ziekenhuis zo’n zesduizend patiënten per jaar.
De Muur
Ondanks alle dopingperikelen werd deze zomer gewoon als altijd Tour de France verreden, voor de 100ste keer. Echt spannend werd het nooit, daarvoor was Chris Froome te sterk. In 1913 won een schoorsteenveger uit Parijs, Maurice Garin de allereerste editie van de ronde, over onverharde wegen en met etappes van dik vierhonderd kilometer. Een jaar later won hij weer, maar werd gediskwalificeerd omdat hij delen met de trein zou hebben afgelegd. De geschiedenis van de tour is er een vol helden, antihelden, gevallen helden, en zelfs dode helden.
Eerder dit jaar werd – eveneens op wielergebied – het heuglijke feit gevierd dat de Ronde van Vlaanderen 100 jaar geleden voor het eerst werd gereden. De eerste winnaar was de Belg Paul Deman, de laatste de Zwitser Fabian Cancellara. Voor wie een beetje van wielrennen houdt, zijn namen als de Kwaremont, de Berendries en de Muur van Geraardsbergen heilig.Voetbal en wat dies meer zij
We blijven even bij de sport. Voetbalclub PSV Eindhoven bestaat 100 jaar. Zaterdag 31 augustus precies een eeuw geleden werd de Philips Sport Vereniging opgericht. Of het jubileumjaar zal kunnen worden opgeluisterd met een landstitel is vooralsnog zeer de vraag.
Een half jaartje ouder is voetbalclub AGOVV uit Apeldoorn. Die bestond 25 februari al een eeuw, maar een echt vrolijk jaar is het niet voor de club. Op 8 januari 2013 werd de proftak failliet verklaard. Desalniettemin was er 18 oktober toch een feestje en werd een ruim vierhonderd pagina’s tellend lustrumboek gepresenteerd.
Ook een eeuw oud: Sportgymclub SVW uit Abbekerk, voetbalclub Concordia uit Wehl en Gymnastiek Vereniging Sparta uit Ermelo. En, hoewel nooit een echte concurrent van onze Skadianen: de Wageningsche Studenten Roeivereeniging Argo. Met al honderd jaar ‘de Boer & de Boot’ in het wapen, bevaren de Argonauten de Rijn, waarvoor hulde.Nog meer cultuur en bijen
Deventer viert maar liefst het twintigste lustrum van twee musea: Historisch Museum Deventer en Speelgoedmuseum Deventer. Voor de liefhebber: vanwege de bijzondere verjaardag zijn ze allebei elke zaterdag tussen tien en twaalf uur gratis te bezoeken. Geen belangstelling? Wellicht is dan een bezoek aan de Kromhouthal aan het IJ in Amsterdam een optie. Hier hangen twaalf schilderijen die Hobbe Smith in 1913 speciaal maakte voor de ENTOS, kort voor ‘Eerste Nederlandsche Tentoonstelling Op Scheepvaartgebied’. Het doel was de Nederlandse scheepvaart en de Amsterdamse haven te promoten. De tentoonstelling trok bijna een miljoen bezoekers. Grappig genoeg werd dat jaar in beide steden ook een bijenclub opgericht, respectievelijk de Imkervereniging Deventer en de Amsterdamse Vereniging Bevordering Bijenteelt geheten.
Trivialia
In Koudum (dat ligt ergens in Friesland) bestaat de vereniging ter bevordering van dorpsbelangen honderd jaar. In Leiden vieren ze het feit dat de opleiding Russische studies dezelfde leeftijd heeft bereikt. Ook woningbouwcorporaties vieren een feestje, jammer genoeg niet omdat alle zakkenvullende directeuren nu echt voorgoed verdwenen zijn, maar vanwege het feit dat ze sinds 1913 hun krachten bundelen in wat tegenwoordig Aedes heet.
Op zondag 27 oktober vierde Koot’s Pianohandel haar 100-jarig bestaan in de Philharmonie in Haarlem. Ook werd die middag het jubileumboek Kunst Met Vleugels van Sabine Lichtenstein gepresenteerd. Buma (ja, die van Buma-Stemra) viert een eeuwfeest, bioscoop Pathé Rembrandt in Utrecht, La Gro Advocaten (met vestigingen in Alphen a/d Rijn, Gouda en Woerden), alsook de Utrechtse Technische Vereniging, de Vereniging van Vrijzinnig Protestanten (VVP), het tuinbouwonderwijs in Hoorn, en de vereniging Plattelands Jongeren Gelderland (JPG).
Het Louwman Museum in Den Haag heeft een tentoonstelling ter ere van het 100-jarig bestaan van automerk Aston Martin. De eerste editie van het ‘mannenblad’ Panorama verscheen een eeuw geleden, natuurvriendenonderkomen Villa Eikhold in Heerlen vierde zijn eeuwfeest met een dag vol oude ambachten, biologische producten, antiek, kunst en een valkenier, en eind juni hield farmaceut Bayer een feestje in de Beurs van Berlage vanwege 100 jaar aanwezigheid in Nederland. En passant werd 100.000 euro gedoneerd aan het Oranjefonds.
Meer trivialia
Op 6 april was het feest voor de inwoners van Oudleusen in Overijssel: de stuw tussen het dorp en Vilsteren bestond 100 jaar. Een en ander werd opgeleukt met een optreden van de Stuwzangers in combinatie met de Oudleusense zanggroep ‘De Lofstem’. In Marum, in het meest noordwestelijke puntje van Drente, heeft uitgaansgelegenheid De Kruisweg een eeuwfeest. Marumer Douwe de Graaf schreef er zelfs een boek over. Veel bekende Nederlanders schijnen er te hebben opgetreden (Linda de Mol is er zelfs geweest als dj). En op 8 maart werd door de Nederlandse Gemalen Stichting (NGS) herdacht dat het dieselgemaal Overdie in Alkmaar 100 jaar geleden in gebruik genomen werd.
AkzoNobel viert het heuglijke feit van 100 jaar polymeervezelontwikkeling. Natuurmonumenten is al tien decennia trotse eigenaar van natuurgebied Oisterwijkse Bossen en Vennen, 157 hectare groot. Een eeuw geleden redde de club die bossen en vennen letterlijk van de ondergang. Dit jaar is ook de Achtkasteelentocht maar liefst 100 jaar geworden, hetgeen niet ongemerkt voorbij is gegaan. Op 7 en 8 september was er het jubileumconcert bij Kasteel Vorden met als thema ‘Eine Musikalische Reise Wien – Berlin’ met Marco Bakker als een van de solisten.
Scholen en kerken
Het Groene Kerkje aan de Westeind in Papendrecht bestond op 25 juli 100 jaar. Vanaf het begin heeft de Christelijk Gereformeerde Kerk tot 1966 gebruikgemaakt van het kerkje, vanaf 1971 biedt het onderdak aan de evangelisch gemeente. Op 15 oktober 1913 werd de eerste steen van de Sint-Martinuskerk in het Brabantse Sint-Oedenrode gelegd – door de toenmalig pastoor Antonius van Erp. Deze steen bevindt zich in het fundament van de pilaar die het huidige hoogkoor met de daarvan rechtsgelegen Odakapel verbindt. In het Overijsselse Lichtenvoorde werd met een heuse jubileumweek de Bonifatiuskerk in het zonnetje gezet.
Zoveel scholen, zoveel jubilea. Dit jaar werden onder meer honderd: het Bernardinus College in Heerlen, dat zijn bestaan dankt aan de opkomende mijnbouw aan het begin van de twintigste eeuw, de School met de Bijbel De Kraats in Bennekom (en daarmee ook meteen de oudste school van het dorp), de Volksuniversiteit Amsterdam, de Prins Willem-Alexanderschool in Sprang-Capelle, en het Gemeentelijk Gymnasium Hilversum, dat voor de gelegenheid haar alumni en leerlingen de aansporing sapere aude (Latijn voor ‘durf te weten’) meegeeft.
Honden
Wij laten muziekverenigingen en koren maar even voor wat het is (oké dan: onze felicitaties gaan uit naar Concordia uit Eefde, Het Mannenkoor van Etten, en de Christelijke Harmonievereniging Prinses Juliana uit Klaaswaal), en rakelen nog enkele eeuwfeesten in Rotterdam zelf op. Zo was er in de Kunsthal een tentoonstelling te zien van 100 jaar Pastoe. Pastoe vervaardigt naar eigen zeggen ‘vooruitstrevende eigentijdse meubels’. Voor wie de tentoonstelling heeft gemist: er is een boek verschenen en u kan een heuse jubileumkast kopen. Met de oprichting van de NHH, zag vanzelfsprekend ook de eerste studentvereniging het licht, en wel het Rotterdamsch Studenten Corps. Dat wordt gevierd met onder meer op 7 december het ‘Gala van de Eeuw’.
Op 13 augustus 1913 werd de ERPDC opgericht, dat is kort – nou ja, kort – voor Eerste Rotterdamse Politiehonden Dressuur Club. Daar proberen ze op woensdagavonden en zondagochtenden Mechelse, Hollandse en Duitse herders op te leiden tot politie- of speurhond. De viervoeters worden volgens het reglement van de Koninklijke Nederlandse Politiehond Vereniging afgericht.
Hiep, hiep
Onlangs meldde het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) dat van de pasgeboren meisjes zo’n beetje de helft 100 jaar zal worden, en van de nieuwgeboren jongetjes een derde. Waarschijnlijk zullen de burgemeesters in 2113 dus niet meer met een bloemetje richting verzorgingstehuis gaan, al was het maar omdat ze dan nergens anders meer aan toe komen. Zover is het nu nog niet, en verschijnen in lokale media nog steevast glimlachende burgervaders of wethouders staande naast een doorgaans onbekommerd ogende hoogbejaarde dame dan wel een enkele heer. Zo werd 15 juli in de gemeente Berkelland de heer G.J. Iliohan honderd en kreeg hij bezoek van wethouder Scharenborg. Maar ook mevrouw Gollenbeek-Vissers uit Oldenzaal werd dit jaar een eeuw oud (kreeg bezoek van de locoburgemeester), net zoals mevrouw Heeroma uit Purmerend (wier lijfspreuk zou zijn ‘ouwe taaie, op naar het volgende jaar, jippiejee!’; kreeg burgemeester op de thee), mevrouw Vanderhaegen uit Pepingen (kreeg een heuse gemeentedelegatie op de koffie), mevrouw De Bakker-Bezuijen uit Ouddorp (locoburgemeester), en op 13 oktober zuster Ludwina van Kesteren uit Bernheze (slechts een wethouder).
Natuurlijk wordt er stilgestaan bij het feit dat diverse voormalige BN’ers dit jaar 100 zouden zijn geworden. Laat ik volstaan door hier de vader van het cursiefje Simon Carmiggelt (1913-1987) te noemen. Ter ere van zijn honderdste geboortejaar werd 7 oktober het boekje Gedundrukt uitgebracht. Ook schrijver Godfried Bomans (1913-1971) werd een eeuw geleden geboren, op 2 maart.
Tot besluit
Een van de gezelligste honderdste verjaardagen in 2013 kon mijns inziens toch wel worden gevierd in Breukelen. Daar krijgen basisschoolkinderen als sinds 3 oktober 1913 jaarlijks een gratis portie poffertjes van de gebakkraam in het dorp. Deze traktatie is bij testament vastgelegd door L.C. Dudok de Wit, bijgenaamd Kees de Tippelaar. Hij wandelde namelijk ontzettend graag; zo liep hij van Berlijn naar Wenen, dwars door de VS en maandenlang over Java.
Wat zag zoal het licht over de grenzen in 1913
Januari
#9 – Geboortedag Richard Nixon, president VS van 1969 tot 1974.
#15 – Oprichting van het Engelse automerk Aston Martin.
Februari
# 2 – In New York wordt het grootste treinstation ter wereld geopend: het Grand Central Station.
# 3 – Rudolf Steiner sticht in Berlijn het Antroposofisch Genootschap.
# 4 –Geboortedag Rosa Parks. Amerikaans burgerrechtenactiviste.
Maart
# 2 – Geboortedag Godfried Bomans. Nederlands schrijver.
# 8 – Tibet wordt de facto onafhankelijk van China.
April
# 29 – Het octrooi op de ritssluiting is een feit.
Mei
# 12 – Na een aanbod voor een rol door de Keystone Film Company begint Charlie Chaplin zijn carrière als ster-komediant van de stomme film.
# 28 – Drie Fransen bereiken met een ballon als eersten een hoogte van meer dan 10.000 meter.
# 29 – Première in Parijs van het omstreden ballet ‘Le sacre du printemps’ van Igor Strawinsky.
Juli
# 10 – In Death Valley, Arizona, wordt een temperatuur in de schaduw gemeten van 57 ºC. Dit is tot op heden de hoogste op aarde gemeten temperatuur.
# 14 – Geboortedag Gerald Ford. Amerikaans Republikeins politicus. Van 1974 – 1977 president van de Verenigde Staten.
# 29 – Erkenning van de onafhankelijkheid van Albanië.
Augustus
# 16 – Geboortedag van Menachem Begin, Israëlische premier van 1977-1983 en winnaar van de Nobelprijs 1978.
# 23 – In Kopenhagen wordt het beeld de Kleine Zeemeermin van beeldhouwer Edward Eriksen onthuld.
September
# 29 Rudolf Diesel, uitvinder van de dieselmotor overlijdt.
Oktober
#7 – Henry Ford introduceert de lopende band.
December
# 18 – Geboortedag Willy Brandt. Duits politicus en bondskanselier. Nobelprijs voor de Vrede 1971.
