“Universiteiten deden te weinig tegen fraude”

Universiteiten hebben de afgelopen jaren te weinig gedaan aan het waarborgen van wetenschappelijke integriteit. De kwestie-Stapel heeft hen wel wakker geschud, zegt Kees Schuyt, kenner van fraude en wangedrag in de wetenschap.

Schuyt, emeritus hoogleraar sociologie, was maandagavond één van de sprekers in het Kenniscafé in De Balie in Amsterdam. Hij is voorzitter van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit. Als klagers of beklaagden er niet uitkomen met hun eigen universiteit, dan kunnen ze zich wenden tot het LOWI. Schuyt is dus bekend met allerlei kwesties over plagiaat en fraude.

“In 2005 hebben wij de universiteiten enkele aanbevelingen gedaan voor hun integriteitsbeleid”, vertelt hij. “Ze mogen het zich aantrekken dat daar weinig mee is gedaan.

Fraudegevallen

Ook journalist Frank van Kolfschooten kreeg het woord. In 1993 publiceerde hij een spraakmakend boek over fraude in de Nederlandse wetenschap, dat dit najaar een vervolg krijgt. Daarin zal hij fraudegevallen beschrijven die nu nog onder de pet zijn gehouden. Anders dan het LOWI zal Van Kolfschooten de namen van de wetenschappers noemen die een misstap hebben begaan.

“Ik krijg veel reacties op de enquête die ik heb rondgestuurd aan negenduizend wetenschappers”, zei hij. “Ook van mensen die zelf geen voorbeelden van wangedrag kennen, maar mij wel steunen. Er blijkt veel wantrouwen te heersen jegens universiteitsbesturen. Dat wordt aangewakkerd door dubieus declareergedrag zoals onlangs in Delft.”

Alledaags wangedrag

De derde spreker was arts en onderzoeker Yvo Smulders, die een zwart beeld van de wetenschap schetste. Waar de andere aanwezigen graag benadrukten dat fraude een uitzondering is, richtte hij zijn pijlen op alledaags wangedrag: het manipuleren van cijfers. “Iedereen komt in de verleiding als hij een artikel voor een wetenschappelijk tijdschrift schrijft”, zei hij. Volgens hem kom je al snel in een grijs gebied terecht. “Je weet dat tijdschriften graag een opzienbarende uitkomst willen. Het is makkelijk om data zo te bekijken dat ze resultaat opleveren.”

Smulders maakt zich nu meer zorgen over wetenschappelijk wangedrag in de geneeskunde dan tien jaar geleden, ook vanwege de enorme publicatiedruk. Poldermans, de ontslagen internist van het Erasmus MC, “schreef jaarlijks meer artikelen dan ik lees”, aldus Smulders. “We staren ons blind op publicaties en impactscores.” Dat werkt wangedrag in de hand, meent hij.

Don Poldermans

HOP