De arbeidsmarkt wil dat we 24 uur per dag paraat staan en vrouwen zullen nog flexibeler moeten worden. Maar laat de biologische klok van ons lichaam zich wel herprogrammeren? Dat vraagt, Marli Huijer, hoogleraar Filosofie van Cultuur, Politiek en Religie, zich af in het meinummer van maandblad Opzij.
“Wat maakt dat moderne vrouwen nog altijd vastzitten aan duizenden jaren oude ritmes van slapen, eten, plassen, menstrueren en vruchtbaarheid?” vraagt Huijer zich af in het artikel ‘Op zoek naar nieuwe leefritmes’. “Zou het voor de emancipatie niet beter zijn als we ons lichaam konden aanpassen aan de eisen van deze tijd? Vrouwen zouden dan volop mee kunnen draaien in de 24uurseconomie. Of moeten we vrouwelijke ritmes juist waarderen, ernaar leven, en minder hoge eisen aan onszelf stellen?” Beide opties vindt ze niet ideaal. “Maar dat wil niet zeggen dat we niet naar een goed ritme op zoek moeten. Juist in deze jachtige tijd.”
Druk
Huijers artikel is een reactie op het rapport ‘Tijd op orde?’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Vergeleken met de jaren zeventig zijn zowel vrouwen als mannen nu gemiddeld vijf uur per week meer tijd kwijt aan werk en andere verplichtingen, zoals het huishouden. Hoewel vrouwen en mannen nu gemiddeld evenveel uren kwijt zijn aan verplichtingen, besteden vrouwen naast hun werk twee keer zoveel tijd aan huishouden en kinderen.
Mannencultuur
Vrouwen zeggen zich opgejaagd te voelen door het switchen tussen activiteiten, hebben een aantal keer per week te weinig tijd en geven aan het minder prettig te vinden om het druk te hebben. Wat daar precies de reden van is, is moeilijk te bepalen. “Misschien hebben ze minder leuke banen of voelen ze zich niet prettig bij de omgangsvormen die traditioneel op mannen gericht zijn”, zegt de filosoof aan de telefoon. Ze heeft op dit moment een onderzoekssabbatical van twee maanden om thuis aan haar boek over nieuwe leefritmes te werken.
Eindeloos overleggen
Beleidsmakers en politici zoeken de oplossing van de tijdsdruk in ‘flexibilisering’: werktijden, schooltijden en openingstijden van winkels en publieke instellingen zouden flexibeler moeten zijn. Uiteindelijk werkt dat niet goed, denkt Huijer. “Het is niet handig om alle vaste ritmes overboord te gooien. Als er geen vaste ritmiek is, blijf je overleggen over wie wat wanneer doet.”
Evolutie
Daarnaast houdt de invoering van flexibele tijden er geen rekening mee dat het lichaam ritmes nodig heeft, schrijft ze. “We kunnen wel besluiten dat we met minder slaap toe kunnen, dat er geen verschil tussen dag en nacht mag zijn en dat we zwanger zullen worden wanneer ons dat uitkomt, maar die ritmes zijn niet zomaar te veranderen. Voor een deel komen ze voort uit de menselijke evolutie, en die gaat nu eenmaal niet zo snel.”
Nieuwe sociale ritmes
Als onze lichamelijke ritmes niet onbeperkt veranderd kunnen worden, zullen we, vindt Huijer, op zoek moeten naar nieuwe sociale ritmes, nu niet gebaseerd op het kostwinnersmodel, maar op een gelijkwaardige verdeling van werk- en zorgtaken. Ze stelt voor om te bekijken of een werkweek van twee keer tweeënhalve dag, van maandag tot en met woensdagochtend en van donderdag tot en met zaterdagochtend, misschien beter uitpakt dan de vijfdaagse werkweek.
Parttime, ook voor mannen
Verder zouden grote parttime banen, ook voor mannen, gestimuleerd moeten worden, zodat beiden werk en zorg kunnen combineren. “Nu al blijkt dat paren met ieder een grote parttime baan wat minder stress ervaren dan stellen van wie de één een voltijd- en de ander een kleine deeltijdbaan heeft.” Ook belangrijk is het om manieren te vinden om de leeftijd waarop mannen de top van hun carrière bereiken – vaak rond het veertigste jaar – uit te stellen. Mannen zouden dan tussen hun vijfentwintigste en veertigste meer tijd aan zorg en huishouden kunnen besteden en vrouwen komen na hun vruchtbare periode niet op een carrièreachterstand te staan.
Ongelijke behandeling
Toch lijken veel Nederlandse vrouwen minder ambitieus dan mannen en vinden ze het vaker dan mannen belangrijk om veel tijd met hun kinderen door te brengen. Volgens Huijer vinden ook steeds meer mannen dit belangrijk. “Maar nee werkgevers staan nog niet te trappelen om meer mannen parttime te laten werken.” Ze denkt niet dat dat binnen een paar jaar allemaal voor elkaar is, maar is wel optimistisch dat het langzamerhand verandert. “Vrouwen accepteren het steeds minder dat ze ongelijk behandeld worden. En hoe meer vrouwen op hoge posities komen, hoe meer andere vrouwen hun voorbeeld volgen.”
En Marli Huijer zelf?
Huijer en haar partner werkten beide vier dagen toen hun kinderen jong waren. “Dat is de ideale situatie”, vindt ze, maar helaas nog niet voor iedereen weggelegd. Inmiddels werkt ze al jaren meer dan veertig uur per week. Vier dagen als lector Filosofie en Beroepspraktijk op de De Haagse Hogeschool en een dag in de week op de EUR. “Vijf lange dagen.” Niet zelden is ze ook ’s avonds en in het weekend aan het werk. Toch, zegt ze, zijn goede ritmes ook belangrijk als je geen kinderen hebt, of als die al uit huis zijn. “Ik heb ontzettend veel plezier in mijn werk, maar ook in mijn sociale leven. En het is belangrijk om tijd vrij te kunnen maken, ook voor bijvoorbeeld een vriend die ziek is.” Volgens planning ligt haar boek over nieuwe levensritmes in oktober in de winkel. TL
