Bohdan (19) is een ondernemend type. “Als tiener begon ik een ngo die kinderen met een handicap helpt en sociaal ondernemerschap stimuleert onder tieners door ze projecten te laten opzetten.” Ook zette hij een bedrijfje op om Oekraïense scholieren te helpen bij het vinden van een stage. Inmiddels woont hij twee jaar in Rotterdam.
Tijdens de eerste dagen van de oorlog hielp het Bohdan om iets te ondernemen, om bij te kunnen dragen en de machteloosheid te verdrijven. “Ik heb een kaart gemaakt waarop je precies kan zien wat de status is van elk dorp en elke stad in Oekraïne. Zijn er Russische soldaten gespot, is er gebombardeerd? Dat helpt vluchtelingen om een veilige route te zoeken.” Via appgroepen en andere manieren verzamelen hij en andere vrijwilligers 24 uur per dag de actuele gegevens. “Het is natuurlijk geen officiële kaart, maar het heeft wel vluchtelingen geholpen, waaronder mijn ouders.”
Meer dan paniek
De eerste nacht van de invasie was het heftigst voor Bohdan. “Mijn ouders belden me om 5 uur ’s nachts dat de aanval was begonnen. Het was zoals je je inbeeldt dat het in 1941 (toen vielen de nazi’s Oekraïne binnen, red.) is gegaan. Ze vertelden dat ze raketten hoorden.”
Bohdan probeert zijn emoties van dat moment onder woorden te brengen. “Paniek is niet het juiste woord. Paniek, dat had ik toen ik hoorde dat het Russische leger Oekraïne omsingelde. Ik was in paniek toen Poetin Donetsk en Loehansk erkende als onafhankelijke staten. Toen mijn ouders die nacht belden kreeg ik een aanval, ik lag helemaal te trillen op de grond. Ik heb van nature vaker aanvallen, het is een tic, maar dit was twee keer zo erg als normaal.” De dag erna kon hij niet meer rechtop staan van de emoties. “Mijn huisgenoten hielpen me erdoorheen door er met me over te praten.”
Zijn ouders woonden op het moment van de invasie in Kyiv. “Een van de eerste raketten op een burgerdoel in de stad kwam bij de buren terecht”, vertelt Bohdan met een strak gezicht. “Hun huis werd vernietigd. Er ontstond een grote brand en het huis van mijn ouders schudde heel hard. Je zou denken dat mensen daarna beginnen te schreeuwen, maar nee. Alles was juist een paar minuten helemaal stil. Ze waren in shock. Pas daarna kwamen ze in actie en renden ze naar een schuilkelder.”
Daar bleven zijn ouders samen met de hond en twee katten schuilen. “Na een paar uur konden ze er weer uit, want in de eerste dagen was er nog geen sprake van doorlopende aanval, het kwam echt in golven.” Na deze rampdag vluchtten zijn ouders nog niet direct uit Kyiv. “Ze waren in shock en die eerste dag kregen ze niets voor elkaar. Toen de aanvallen daarna intensiever werden, zijn ze alsnog gevlucht.”
Vluchtroute
Daarbij kon Bohdan ze een klein beetje helpen, want dankzij zijn kaart konden ze een veilige weg vinden. “’s Nachts stippelden we de route uit en ’s ochtends zagen ze een veilig moment om te vertrekken. En het werkte, want ze namen een hele onlogische route door allerlei dorpjes, maar ze zijn uiteindelijk geen Russische militair tegengekomen.” Zijn ouders vluchtten naar een dorpje bij de stad Vinnytsia, zo’n veertig kilometer van de Moldavische grens. Daarvandaan zal zijn moeder proberen Moldavië te bereiken.
Zijn vader moet blijven om te helpen in de strijd tegen het Russische leger. Daar heeft Bohdan dubbele gevoelens over. “Aan de ene kant snap ik het. Mijn vader is reserveofficier, en ik ben ook trots dat hij en mijn stiefbroer zich hebben aangemeld bij het leger. Maar mijn vader heeft ook een zwakke gezondheid, hij heeft rugklachten. Maar de trots overheerst.”
MH17
Wat hij van de reactie van Europa op de Russische invasie vindt? “Beter dan in 2014 in elk geval! Toen zagen veel mensen het als ‘Oekraïeners onder elkaar’ die oorlog voerden. Terwijl wij gewoon echt in oorlog waren met Rusland. Er was hier zelfs een idioot die zei: jullie hebben die Boeing neergeschoten. Terwijl het 100 procent bewezen is dat de Russen MH17 hebben neergeschoten.”
Nu is alles anders. “Ik ben echt dankbaar dat er zoveel acties op touw worden gezet om vluchtelingen te helpen en spullen in te zamelen. Tegelijk heb ik het idee dat Europa nog niet echt beseft wat er aan de hand is als Oekraïne valt. De volgende raket gaat dan naar Moldavië of de Baltische staten. Het is geen lokaal conflict.”
Bohdan vindt dat de NAVO het luchtruim boven Oekraïne moet sluiten, ook al is er een risico op een Derde Wereldoorlog als Rusland en al die NAVO-landen met elkaar in conflict raken. “Ik begrijp waarom de NAVO daar bang voor is, maar hoe kunnen we kinderen laten sterven in Oekraïne omdat de NAVO bang is?”
Geldzorgen
Je zou het bijna vergeten, maar ondertussen moet Bohdan gewoon studeren. “Ja, ik had een werkgroep over iets met marketing”, lacht hij. “Het klinkt allemaal zo onbelangrijk nu. Ik zit alleen maar te denken aan wat er in Oekraïne gebeurt.” Tijdens een tentamen was hij al in gedachten bij zijn moeder, die hij meteen daarna belde. En hij maakt zich zorgen over het collegegeld. “Ik weet niet of ik dat straks nog kan betalen. Mijn familie heeft geen werk meer. En een lening nemen is ook riskant, want hoe ziet mijn toekomst er hierna uit?”
Hulp is er ook, vanuit de universiteit. “Vooral mijn docenten Vadym Volosovych en Julian Emami Namini ben ik heel dankbaar. Vadym is zelf oorspronkelijk Oekraïens en praat er veel over met ons. Julian stuurde me een berichtje op de dag van de invasie omdat hij wist dat ik Oekraïens was. Sindsdien neemt hij dagelijks contact op en vraagt hoe het met me gaat.”