‘Gendergelijkheid is niet zo vanzelfsprekend als we willen denken’

Cultuursocioloog Samira van Bohemen heeft zich gespecialiseerd in genderverschillen. De vraag wat het betekent om een man, een vrouw of iets daar tussenin te zijn, houdt haar sinds haar proefschrift bezig. Ze promoveerde op de Red Hat Society, een beweging van vrouwen boven de vijftig jaar die gekleed in paars en rood gemutst het leven vieren. Haar keuze om zich in gender te specialiseren is meer toeval dan een uitgestippeld plan.
“Ik ben erin gerold.”

Als achttienjarige koos Van Bohemen voor de opleiding Sociologie. Een jongen die twee klassen boven haar op de basisschool zat, studeerde het al. Haar moeder sprak hem in het dorp en suggereerde later dat de studie ook bij Van Bohemen zou passen. “Op de middelbare school vond ik filosofie, economie, geschiedenis en maatschappijleer leuk. Op de open dag werd gesuggereerd dat ik mijn brede interesse bij Sociologie kwijt zou kunnen, dus ben ik dat maar gaan studeren. Ik dacht helemaal niet na over wat ik later wilde worden. Ik was achttien hè?”

Ze was de eerste uit de familie die aan de universiteit ging studeren. Haar moeder was verpleegkundige en haar vader werkt als procesoperator voor een oliemaatschappij. “Onderzoekers kende ik niet.” Toch was het voor Van Bohemen meteen duidelijk toen ze tijdens haar studie een eigen onderzoek mocht doen. Ze wil later de wetenschap in. “Tijdens mijn studie raakte ik al heel snel gefascineerd in hoe mensen aan alles betekenis geven en wat voor verstrekkende gevolgen dit kan hebben voor sociale (on)gelijkheid.”

Als wetenschapper heeft ze samen met Daphne van de Bongardt en andere collega’s het Love Lab opgezet dat 14 februari zijn eerste verjaardag viert. Ze doet onderzoek naar wat seks voor jongeren betekent en – als het even meezit – gaat ze zich verdiepen in de betekenis van pornografie. “Het is fantastisch om complexe fenomenen uit te zoeken en er vervolgens over te schrijven.”

Schrijvers zijn niet per se lezers. In haar boekenkast staan veel boeken waarvan ze maar een paar hoofdstukken heeft gelezen. “Ik heb het geduld niet om een boek van voor tot achter te verslinden. Ik kijk ook geen films. De tijd die het kost om een film helemaal uit te zitten kan ik niet overzien. Een serie gaat nog wel. Dan weet ik: dit is drie kwartier.”

Beroepsmatig leest ze wel. Maar liever schrijft ze. Ze is ooit begonnen aan een fictieboek, maar vindt de laatste jaren geen tijd meer om zich daarop te concentreren. “Ik vind zo veel dingen leuk. Kiezen en nee zeggen is lastig.”

Op haar bucketlist staat The Handmaid’s Tale. Samen met haar man keek ze de gelijknamige serie. In het verhaal zijn vrouwen staatseigendom. Velen kunnen geen kinderen krijgen, en de schaarse vruchtbare vrouwen die er zijn, moeten verplicht baren en hun kind vervolgens afstaan.

“De vrouwen worden gezien als fragiel. Ze mogen niet lezen noch naar school. De elite van de Christelijke sekte die de macht over Amerika heeft geclaimd, zegt vrouwen te willen beschermen opdat ze vrouw kunnen zijn. In naam van bescherming worden ze onderdrukt. Het is een dystopisch verhaal, maar wel geïnspireerd op totalitaire samenlevingen die bestonden.”

“En bestaan”, vervolgt Van Bohemen. “In Afghanistan moesten vrouwen die aan de universiteit werkten hun werk neerleggen en over laten nemen door een mannelijk familielid toen de Taliban aan de macht kwam. Maar ook in Nederland of Amerika zijn er grote antiabortusbewegingen. Gendergelijkheid is niet zo vanzelfsprekend als we willen denken. Dat maakt The Handmaid’s Tale nog maar eens duidelijk.”