Van haar coronabesmetting heeft rector magnificus Annelien Bredenoord geen last meer. Ze is net hersteld. Al was het vanmorgen even zwoegen om de Erasmusbrug over te fietsen. Het was haar eerste tochtje van haar nieuwe thuis op Katendrecht naar campus Woudestein. Een paar weken geleden is ze met haar gezin hierheen verhuisd vanuit Utrecht.
Bredenoord is blij om weer eens op de campus te zijn, vertelt ze terwijl ze vanuit haar werkkamer op de tweede verdieping van het Erasmusgebouw wijst naar het Polakgebouw. “Gelukkig zijn er ook weer steeds meer studenten.” Ze was in november van plan om alle studentenverenigingen te bezoeken, maar dat ging door de nieuwe lockdown niet door. “In de zes weken daarvoor heb ik vooral heel veel koffiegedronken en kennisgemaakt. Ik heb geprobeerd om zoveel mogelijk naar collega’s in de verschillende gebouwen te gaan. Dan ben je een beetje in beweging en zie je wat anders dan alleen het bestuursgebouw.”
Wat viel u op in die eerste weken?
“Dat de strategie van making positive societal impact niet alleen op papier is. Echt iedereen werkt aan hoe we hier kennis kunnen leveren voor grote maatschappelijke vraagstukken, en wat dat betekent voor hoe we de universiteit inrichten.
“En wat alles natuurlijk beïnvloedt, is corona. Het is een schrijnende situatie als je kijkt naar het welzijn van studenten en medewerkers. Ik zou het liefst hebben dat alles open is. Zoals het heel even was toen ik in juli een paar keer kwam voor het inwerken. De zon scheen, er zaten mensen op de terrassen, er was cultureel aanbod. We zijn niet alleen maar een online leerfabriek. We zijn ook een academische gemeenschap met elkaar.”
Wat voor consequenties heeft het huidige gebrek aan contact voor u?
“Je komt mensen niet meer spontaan tegen. Als ik niet actief wat doe, zit ik een hele dag achter de computer met afspraken die voor mij gemaakt zijn. Jullie zijn de eersten in weken die ik hier fysiek zie.
“Ken je het gevoel dat je echt een hele fijne dag hebt, met leuke ontmoetingen, het gevoel dat je echt iets hebt kunnen betekenen, dat je hyper van enthousiasme uit een bijeenkomst komt? Dat is allemaal een beetje afgevlakt door corona.”
Naast impact noemde Bredenoord anders erkennen en waarderen als een van haar speerpunten tijdens de rectoraatoverdracht op 1 oktober 2021. Erkennen en waarderen gaat ook over plek bieden aan verschillende soorten mensen. Ze begint erover na een compliment over haar sneakers met luipaardprint. “Ik zit hier niet als bestuurder van een koninklijk paleis, maar van een onderwijsinstelling. Ik draag graag sneakers in mijn vrije tijd, dus doe ze hier ook af en toe aan. Voor mij past dat ook in diversiteit van carrièrepaden: dat niet iedereen er hetzelfde uitziet en je aantrekt waar je zelf zin in hebt, zolang het natuurlijk enigszins gepast en gekleed is. Ik wil dat er op de universiteit plek is voor meerdere types, dat je niet alleen maar schapen met vijf poten hebt. Dat je kunt kiezen voor een profiel op gebied van onderwijs, impact, onderzoek, of leiderschap.”
Welke andere uitdagingen ziet u voor de universiteit?
“Meer nadruk op studentensucces en niet alleen studiesucces. Dus niet alleen goede cijfers en snel afstuderen, maar je wil leiders opleiden die voorbeeldgedrag vertonen. Die kunnen reflecteren op wie ze zelf zijn, op de positie die ze willen innemen. En op het gebied van onderwijs: de toekomst is wat mij betreft hybride. Meer online mogelijkheden, meer games. Ik denk dat het heel veel creativiteit kan losmaken.
“Ik zie die digitale versnelling als een goed bijproduct van de coronacrisis. Voor kennisoverdracht in het onderwijs is het heel nuttig. Maar er zijn meer leerdoelen dan kennisoverdracht, dus louter digitaal is geen optie. Het verstehen, de interactie, dat je leert om een bepaalde positie te bepalen, het vaardighedenonderwijs, dat is digitaal veel ingewikkelder. Meer online mogelijkheden zie ik ook als een deel van de oplossing voor het groeiende ruimtegebrek op de campus.”
Er zijn meer problemen dan alleen ruimtegebrek op de campus. De werkdruk is hoog, er is woningnood, studenten- en sportverenigingen barsten uit hun voegen. Tegelijkertijd zijn er steeds meer studenten. Zit er een grens aan de groei?
“We zijn inderdaad flink aan het groeien. Er zijn veel internationale studenten. We merken aan alles dat we flink uitpuilen. Maar ik weet niet of je er een maximaal aantal aan kunt koppelen. Die streep ga ik niet trekken, maar de financiering moet wel meegroeien. De financiering per student is in de afgelopen twintig jaar gehalveerd. Ik heb goede hoop dat dat dankzij het nieuwe regeerakkoord een beetje bijgetrokken wordt.”
Het is in Kralingen al een tijdje onrustig omdat studenten er veel overlast veroorzaken. Bewoners zeggen: waarom doet de universiteit niks?
“Ik snap dat ik daarop aangesproken word, maar wij beheren de woningen in Kralingen niet. Eigenlijk kan ik alleen een moreel appèl op studenten doen, ze wijzen op hun voorbeeldfunctie. Uiteindelijk zijn het vrije volwassen mensen die dit in hun vrije tijd doen. Maar wij leiden de leiders van de toekomst op. Als je schreeuwend op straat in een hoekje ligt, hoor je daar niet bij.”
Het nieuwe kabinet trekt 5 miljard euro uit voor het hele onderwijs. Bent u teleurgesteld dat universiteiten niet de structurele 1,1 miljard euro krijgen waar wetenschappers en bestuurders al jaren om vragen?
“Dat weet ik nog niet. We weten nog niet welk deel voor universiteiten is of hoe vrij besteedbaar het is. Maar in alle scenario’s gaan we ruimer in ons jasje zitten.”
Wat zou u doen met 5 miljard euro?
“Ik zou veel in de eerste duizend dagen van het mensenleven investeren. We weten, uit onderzoek van Tessa Roseboom, dat de eerste duizend dagen in het leven, beginnend van conceptie totdat je ongeveer twee bent, bepalend zijn voor de rest van je leven. Op allerlei vlakken, sociaal-economisch, mentaal welzijn.
“En wat mij betreft moet een deel sowieso gebruikt worden om de positie van jonge onderzoekers en junior-docenten te verbeteren. Zij moeten vaste aanstellingen krijgen. En de werkdruk moet omlaag. Het hele idee dat je onderzoek in je vrije tijd doet… Belachelijk. Tot drie maanden geleden was ik de ene beursaanvraag na de andere aan het schrijven. Ik runde een groep van 42 mensen, maar we hadden maar voor zes mensen vaste financiering. Het was elke keer een uitdaging en fijn als het lukte de financiering rond te krijgen. Maar het knelt, vooral bij beginnende wetenschappers.”
Het nieuwe kabinet wil een minder streng bindend studieadvies. Wat betekent dat voor de Erasmus Universiteit?
“Ik heb die zinnen ook gelezen in het regeerakkoord, maar het is een behoorlijk wollige paragraaf. Ik zou tegen de minister van OCW willen zeggen: kom langs, dan vertellen we je over ‘Nominaal is normaal’. Het is niet alleen een harde knip van zestig punten na het eerste jaar. Er hoort ook bij dat we ons committeren aan persoonlijke begeleiding en ervoor zorgen dat iemand op tijd kan bedenken: misschien is dit toch niets voor mij. Vooral voor studenten die uit gezinnen komen waar traditioneel niet gestudeerd is, is het fijn dat er iemand op zo’n manier meekijkt.”
Dus u zegt: N=N moet blijven.
“Niemand moet willen dat je in jaar twee zo’n etterend vak open hebt staan. Ik had zo’n vak toen ik studeerde: Oude testament. Je moest er Hebreeuws voor lezen en schrijven en ik had dat door de ontgroening van mijn studentenvereniging maar half gevolgd. Ik heb daardoor twee jaar over mijn propedeuse gedaan. Dat is niet fijn.”
U blijft fractievoorzitter van D66 in de Eerste Kamer. Er zullen onderwerpen voorbijkomen waar de rector van de Erasmus Universiteit en de fractievoorzitter een ander belang hebben, zoals het bindend studieadvies. Hoe pakt u dat aan?
“Die spanning is inherent aan het Eerste Kamerlidmaatschap. Je neemt je ervaring vanuit de universiteit, en vanuit de ziekenhuizen waar ik heb gewerkt, mee naar de Eerste Kamer en met die bril kijk je naar wetgeving. Het is goed om op die manier de wetenschap naar de politiek brengen. En andersom weet ik goed hoe politieke besluitvorming gaat, dat kan hier soms helpen.
“Het kan dat mijn partij op een gegeven moment een ander standpunt heeft dan mijn particuliere belang als bestuurder. Maar ik vind het moeilijk om nu al te zeggen hoe ik dan ga stemmen. Ik ben uiteindelijk als Eerste Kamerlid namens een partij verkozen en zit daar niet om de belangen van mijn eigen instelling te vertegenwoordigen. Ik zal iedere keer kijken: met welke pet op zit ik hier? De hoofdregel is: je voert niet het woord op thema’s waar je een direct belang hebt, dus ik bemoei me bijvoorbeeld niet met de Wet taal en toegankelijkheid die nu voor ligt.”
Annelien Bredenoord (42) is sinds 1 oktober 2021 rector magnificus van de Erasmus Universiteit en hoogleraar Ethics of Technologies. Ze is gespecialiseerd in medische ethiek en was voor haar aanstelling in Rotterdam hoogleraar Biomedische ethiek bij het UMC Utrecht. Sinds de zomer van 2019 is ze fractievoorzitter van D66 in de Eerste Kamer, waar ze het woord voert over volksgezondheid en algemene politieke zaken. Ze woont met haar vrouw en zoontje op Katendrecht.
