Johan-Mackenbach-1109-14
Johan Mackenbach, hoogleraar Maatschappelijke gezondheidszorg (Erasmus MC).

“Het was een hele bijzondere ervaring”, zegt Mackenbach. In eerste instantie wilde hij zijn afscheid gewoon offline houden, want in juni leek het er nog op dat het normale leven terug aan het komen was. 130 mensen zouden in de Aula passen, op anderhalve meter afstand. “Maar toen kwamen de aanscherpingen en werden dat er maximaal dertig. En Rutte zei: géén risico’s. Het is gek om dan als Erasmus MC-medewerker tóch risico’s te nemen met publiek in de zaal.”

Dus stond Mackenbach vorige week vrijdag voor een lege zaal te praten. Maar het mooie eraan was dat er veel meer mensen gemakkelijk mee konden kijken online, dan bij een offline afscheidscollege. “Normaal gesproken, als je een beetje wordt gewaardeerd, komen er een paar honderd mensen naar je afscheidscollege.” Zijn afscheidscollege, dat van tevoren opgenomen was, werd vrijdagmiddag uitgezonden en live keken zo’n negenhonderd mensen mee. Dat is het voordeel van online.

Geen borrel

Achteraf is het college ook op YouTube geplaatst en daar is het al bijna tweeduizend keer bekeken. “Die aantallen zijn overweldigend. Eén gemis was er wel: het contact dat er na afloop is tussen alle mensen bij de aansluitende borrel. Familie, collega’s, vrienden. Dat was nu niet.” Toch waren er ook twee verrassingen: een koninklijke onderscheiding en de ErasmusMC-penning.

De emeritus hoogleraar schakelde een speciaal bureau in om hem te helpen bij de opnames. De opname ziet er strak uit: de deuren van de Aula openen, in slow-motion komt de hoogleraar in toga een lege zaal binnenlopen. Op de achtergrond is muziek van Händel te horen en wanneer Mackenbach bij het podium is begint zijn afscheidsrede.

Bron: youtu.be

Hij had zijn afscheidsboek over de opkomst en neergang van ziekten en de oorzaken en gevolgen daarvan al af toen Covid-19 uitbrak, vertelt hij in het college. Mackenbach schreef in het boek nota bene nog dat er veel gewaarschuwd wordt voor een pandemie van influenza of een aanverwant virus, maar dat die tot dan toe nog niet was uitgebroken. Dat was ten tijde van zijn afscheidscollege wel anders.

Mackenbach neemt de kijker mee in een reis door de tijd van ziekten. Hij vertelt hoe ziekten opkwamen door onder meer de toename van welvaart, en met behulp van publieke gezondheidszorg terug werden gedrongen. Hij onderstreept het belang van een bredere, inclusieve benadering. Niet alleen voor de mens, als soort op aarde, maar óók voor de dieren en biodiversiteit. “Onze welvaart en daarmee onze gezondheid en levensverwachting gaan ten koste van hen.”

Biodiversiteit en Covid-19

Mackenbach vindt de betalingsbereidheid voor de bestrijding van Covid-19 ongekend, zegt hij achteraf telefonisch. “Het unieke aan deze pandemie is: er is in de recente geschiedenis nog nooit zoveel maatschappelijke betalingsbereidheid geweest om een ziekte tegen te gaan. De broekzakken van Wopke Hoekstra (Minister van Financiën, red.) zijn gelukkig diep. Maar als je uitrekent hoeveel we per gewonnen gezond levensjaar betalen, is dat enorm. Er zijn daarbij een paar dingen die je niet zoveel hoort in de discussie over corona.”

Alexandra Rusu met haar proefschrift

Lees meer

Digitaal promoveren: nieuwe jurken en toga’s in een zoomgesprek

De meeste promoties zijn uitgesteld, maar sommige promovendi kiezen ervoor om digitaal te…

Hij signaleert wel drie ‘wrange zaken’ die later waarschijnlijk aan het licht zullen komen, als teruggekeken wordt op de aanpak van deze pandemie. Ten eerste: de kosten en opbrengsten van de maatregelen om corona en de maatschappelijke gevolgen van de lockdown tegen te gaan, zijn scheef verdeeld. “Het vergroot de sociaaleconomische ongelijkheid en de kosten worden vooral op jongeren verhaald, met leningen die later terugbetaald moeten worden, terwijl we er vooral ouderen mee redden.” Ten tweede: het was te vermijden. “Eerdere waarschuwingen hiervoor namen we voor lief. We wisten dat het kon gebeuren, in plaats daarvan schaalden we de publieke gezondheidszorg af.”

Renaissancehospitalen

En als laatste: die diepe broekzakken van Hoekstra die nu worden omgekeerd, zijn eigenlijk ergens anders voor nodig. “Het is nodig voor het klimaatbeleid en het behoud van biodiversiteit, waar het al voor de coronacrisis vijf voor twaalf was.” Dat zijn de grootste uitdagingen van de toekomst, waar veel geld voor nodig is. “Alleen als we deze crisis gebruiken om de switch naar een duurzamere samenleving te versnellen in plaats van uit te stellen, en de uitgaven ten goede komen aan die lange termijn, zitten we goed.”

Nu hij met emeritaat is wil hij nog eens nadenken over hoe die zorg dan inclusiever kan. Parttime, dat wel. Daarnaast heeft hij nog andere interesses, kunstgeschiedenis bijvoorbeeld. “Ik vind middeleeuwse- en renaissancehospitalen heel interessant. Die waren heel anders dan nu: minder medisch, meer sociaal en met een religieuze insteek. Dat is prachtige architectuur en er hangt mooie kunst. Daar wil ik nog weleens een boek over schrijven.”

Pedel: ‘een andere optie is er niet meer’

In een normaal jaar organiseert Pedel Marleen van Kester met haar mede-pedellen zo’n vijf tot tien afscheidscolleges. Dit jaar is vanwege corona alles anders. “Er zit inmiddels niet veel anders meer op dan de keuze tussen óf online, óf helemaal niet doorgaan. We hebben nu we al een poosje niets meer offline kunnen, een behoorlijke achterstand. Die kunnen we simpelweg niet meer uitstellen tot de tijden weer normaal zijn.” Mackenbach is de eerste, maar anderen staan vooralsnog nog niet in de planning. “Ik probeer er een beetje reclame voor te maken,” lacht de pedel. “Het is een goed alternatief, alleen moeten mensen wel weten dat het kan. En een andere optie is er niet meer.”

Graduation ceremony ibcom iida afstuderen afstudeerceremonie corona diploma – Pauline Wiersema

Lees meer

De afstudeerceremonie die we allemaal niet verwacht hadden

Hoe is dat nou, je studie afronden tijdens een pandemie? Iida Riikinsaari,…