Het slavernijverleden is een Nederlands, en dus ook een Rotterdams verleden. Vanaf het eerste moment van de slavenhandel was Rotterdam betrokken, maar de slavernijgeschiedenis stopte niet bij de afschaffing van de slavernij in 1863. Ook niet na de tien jaar waarin slaafgemaakten vervolgens nog moesten werken op plantages. Geschiedenissen werken door in het heden. Daarom begint de podcast bij het begin van de stad Rotterdam, en eindigt de laatste aflevering bij het protest naast en op de Erasmusbrug in juni van dit jaar.
Nieuw Rotterdam
Het verhaal over Nieuw Amsterdam is bekend, dat werd later New York. Dat er ook een Nieuw Rotterdam was, is veel minder bekend. In de negentiende eeuw is in Suriname een heel nieuw gebied ontwikkeld om plantages aan te leggen, zo vertelt Van Stipriaan verder in de eerste aflevering. “En de hoofdplaats daarvan werd genoemd: Nieuw Rotterdam.” Ook waren er plantages en forten met de naam Rotterdam, maar soms hadden schepen of plantages ook namen die op een indirectere manier naar de havenstad verwezen. Een voorbeeld is ‘Maasstroom’, ook onmiskenbaar afkomstig uit Rotterdam.
Was Rotterdam groot in de slavenhandel?
“Rotterdamse kooplieden waren eigenlijk ook de pioniers van de Nederlandse slavenhandel, zou je kunnen zeggen”, vertelt historicus Gerhard de Kok in de tweede aflevering van Nooit Bewust Opgeslagen. Hij deed tijdens archiefonderzoek nog een ontdekking over de betrokkenheid van Rotterdam in de slavenhandel. Deze nieuwe informatie gaat over het eerste schip dat zwarte tot slaafgemaakten naar Nederland vervoerde, nog voor de oprichting van de Verenigd Oost-Indische Compangie. Slaafgemaakten kwam zelden in Nederland, want slavernij was hier verboden. Het schip bereikte Zeeland aan het einde van de zestiende eeuw. “Er is altijd gedacht dat dit schip door Nederlandse kapers veroverd is op de Portugezen. Het was een Portugees slavenschip en Nederland was toen in oorlog met Spanje en Portugal. Maar als je verder gaat kijken in de stukken lijkt het er toch verdacht veel op dat het een Nederlands slavenschip was, en dat er ook een sterke Rotterdamse link is. De reder of eigenaar, degene die dat schip de zee op heeft gestuurd, was een Rotterdammer. Rotterdamse kooplieden waren eigenlijk de pioniers van de Nederlandse slavenhandel, zou je kunnen zeggen.”
Hoe groot Rotterdam was in de slavenhandel is afhankelijk van waar je naar kijkt, zegt De Kok. Vanuit Zeeland en Amsterdam vertrokken meer schepen. “Maar dat is niet het hele verhaal.” Want, zo vertelt hij, Rotterdam leverde bijvoorbeeld wel buskruit aan Zeeuwse slavenschepen. Rotterdam was dus niet de grootste, Nederlandse speler, maar ‘was er absoluut bij betrokken’.
Nooit Bewust Opgeslagen, de podcast over het Rotterdamse slavernijverleden is vanaf dinsdag 25 augustus te luisteren bij OPEN Rotterdam en Erasmus Magazine. Luister hier de eerste aflevering:
Wel jammer dat weer alleen de trans-Atlantische slavenhandel benoemd wordt. Slavernij is groter dan het bekende verhaal van de Afrikaanse slaven.
Neem bijvoorbeeld de Barbarijse zeerovers. Tussen 1500 en 1800 terroriseerde deze slavenhandelaren de Europese kusten (ook Nederland). In deze periode hebben ze naar schatting 2 miljoen witte christelijke slaven buit gemaakt en verkocht op de Afrikaanse markt. Dit verhaal komt niet aan bod op scholen.
Noord-Korea, waar op dit moment een deel van haar eigen bevolking als slaaf aan het werk is? Ook nooit aan bod gekomen.
Deze voorbeelden laten ook zien dat slavernij niet altijd gebaseerd is op racisme. Eerder, als je het mij vraagt, is slavernij gebaseerd op macht en werd racisme soms als extra ‘rechtvaardiging’ gebruikt.
Eerst een conclusie trekken (‘slavernij is racistisch’) en vervolgens voorbeelden erbij zoeken is ook niet de juiste volgorde van redeneren. Eerst komen de feiten, vervolgens kan je dan pas de conclusie trekken.
Racisme en slavernij zijn beide verschrikkelijke en inhumane zaken. En we moeten ze blijven bestrijden. Laten we echter wel naar het complete plaatje kijken.
Reageren niet meer mogelijk.