“Vrij wetenschappelijk onderzoek verdient meer investeringen”, schrijven de wetenschappers aan de politici. Met ‘vrij onderzoek’ doelen zij op onderzoek waarbij de wetenschapper zelf bepaalt wat het onderwerp is. Bij strategisch onderzoek bepaalt de subsidieverstrekker dat. Op dit moment is de verhouding bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) tussen vrij en strategisch onderzoek 1 op 2, zegt Poot.
“En dat terwijl een onderzoekscommissie, ingesteld door de Tweede Kamer, onder leiding van professor Weckhuysen adviseerde dat de beste verhouding daarin 1 op 1 is,” zegt Poot. De brief is onder meer ondertekend door Robbert Dijkgraaf, directeur van het Institute Advanced Studies aan de Princeton University in de Verenigde Staten en de Groningse Nobelprijswinnaar Ben Feringa. Ook staan in de lijst met onderzoekers de laatste zes presidenten van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW).
Het ‘Wopke-Wiebes-fonds’
“Van vrij onderzoek ziet niet iedereen de meerwaarde in en is het moeilijker uit te leggen aan de achterban waar het geld naartoe gaat, omdat de subsidieverstrekker geen inspraak heeft in het onderwerp. Daarom zien we over de jaren heen de verhouding steeds meer trekken naar strategisch onderzoek”, legt Poot uit.
De brief is verstuurd in de fase dat het Kabinet bepaalt waar het geld naartoe gaat uit het investeringsfonds, dat in het leven is geroepen door minister van financiën Wopke Hoekstra (CDA) en minister van Economische Zaken Eric Wiebes (VVD). Dat ‘Wopke-Wiebes-fonds’ is een investeringsfonds met tientallen miljarden euro’s, wat gratis geleend kan worden vanwege de negatieve rente. “In een brief waarin Wiebes schetst waar het geld naartoe zou moeten gaan, schrijft hij alleen over strategisch onderzoek, terwijl investeringen in vrij onderzoek meer opleveren voor de economie en maatschappij”, zegt Poot.
Poot doet voor het Erasmus MC onderzoek naar de oorzaken van autisme op cellulair niveau en merkt het in de praktijk bij subsidieaanvragen. “De concurrentie in vrij onderzoek is moordend. Op dit moment krijgt maar 22 procent van de aanvragers subsidie, terwijl meestal rond de 35 procent topaanvragen zijn. Het is dan praktisch gezien een loterij, wat voor alle partijen frustrerend is.”
‘Vrij onderzoek levert twee keer zoveel patenten op’
In de brief, die maandag is verstuurd, zet de groep wetenschappers drie argumenten op papier die laten zien wat de meerwaarde is van vrij onderzoek. Ze stellen onder meer dat vrij onderzoek meer bijdraagt aan de economische groei en maatschappelijke vooruitgang dan strategisch onderzoek. “Vrij onderzoek levert ongeveer twee keer zoveel patenten op als strategisch onderzoek. De patenten zijn een uitstekende indicatie van het potentieel van de resultaten voor economische groei en maatschappelijke vooruitgang”, zegt Poot.
De andere twee genoemde argumenten in de brief zijn dat vrij onderzoek de prestige van Nederland verhoogt (alle Nederlandse Nobelprijswinnaars van de laatste halve eeuw deden vrij onderzoek) en dat het doen van vrij onderzoek de belangrijkste factor is in het aantrekken en behouden van talent.
Vaak leiden projecten van NWO en vooral van de EU tot een onvoorstelbare bureaucratie. Uren schrijven, uurtarieven tot op de cent nauwkeurig bijhouden, accountants die het moeten controleren. Allemaal zinloze en dure inspanningen die ten koste gaan van het onderzoek zelf.