“Een oudere buitenlandse gasthoogleraar, een ster in het veld, zegt tegen een promovenda: ‘Goh, ik vind dat je zulk interessant onderzoek doet, zullen we er tijdens het eten een keer verder over praten?’ De promovenda stelt voor om het tijdens de lunch te doen, maar de gasthoogleraar overtuigt haar om samen te dineren. Tijdens het eten gaat het vervolgens niet over haar onderzoek, maar de hoogleraar zegt: ‘Ik ben zo verliefd op je en ik zie dat jij dat ook bent.’ Waarop de promovenda duidelijk maakt dat hij dat verkeerd ziet en weggaat. En vervolgens blijft die man haar kantoor platlopen.”

#MeTooAcademia

De anekdote over de gasthoogleraar die een promovenda bleef lastigvallen is een van de verhalen die Van Zoonen verzamelde over de Erasmus Universiteit. “De promovenda is uiteindelijk naar de leiding gestapt en die heeft de gasthoogleraar weggestuurd, dus dit is goed opgelost.” Deze en andere verhalen over intimidatie op universiteiten worden vrijdagavond nagespeeld in het theaterstuk #MeTooAcademia: The Learning Curve. Na afloop is er een gesprek met onder andere de vertrouwenspersoon van de universiteit.

“Ik vraag me af waarom je in de discussie over #MeToo wel hoort over de sport, de kunst en het bedrijfsleven, maar nauwelijks over de wetenschap”, zegt Van Zoonen over de aanleiding voor het evenement. “#MeToo gaat over de giftige combinatie van macht en seks. Wetenschappers hebben vaak een cerebraal imago, maar ook op universiteiten vindt seksuele intimidatie plaats.”

Naakt achter het bureau

Met #MeTooAcademia hoopt Van Zoonen het gesprek over intimidatie op universiteiten op gang te brengen. “Binnen universiteiten bestaan complexe machtsverhoudingen. Het draait vaak om competitie en concurrentie. Vooral promovendi zijn kwetsbaar, want ze zijn ontzettend afhankelijk van hun promotor. Dan zal je niet snel zeggen: ‘Mijn promotor zit aan me, maakt domme grappen, of komt iets te dicht bij me staan.’” Als dean van de Graduate School ziet Van Zoonen het als haar verantwoordelijkheid om intimidatie juist wel bespreekbaar te maken voor promovendi. Niet om iemand aan de schandpaal te nagelen, maar om te voorkomen dat promovendi hun verhalen opkroppen en om te achterhalen of de bestaande procedures voldoen.

Dat intimidatie voorkomt op de universiteit, verbaast Van Zoonen niet. “Er is een hilarisch, maar ook tragisch, voorbeeld van een hoogleraar in een universitair medisch centrum in Nederland. Die had de gewoonte om vrouwelijke PhD-kandidaten te ontvangen terwijl hij naakt achter zijn bureau zat”, vertelt Van Zoonen. “Eigenlijk kan ik daar alleen maar om lachen. Hoe haal je het in je hoofd om zoiets te doen? Maar wat ik wel echt schokkend vind, is dat dit jaren door kon gaan.”

Grijs gebied

takkenberg1

Lees meer

Diversity Officer bij vertrek: ‘De universiteit is vaak geen veilige plek om te werken’

Hanneke Takkenberg was sinds 2015 Chief Diversity Officer op deze universiteit en nam…

Dit soort voorbeelden komen volgens Van Zoonen gelukkig niet vaak voor. “Veel vaker gaat het om een misplaatst grapje, of om iemand die net even te dichtbij komt staan. Je ziet overduidelijk dat het niet helemaal in de haak is, dat iemand zich bij een mannelijke collega nooit zo zou gedragen. Maar tegelijkertijd vraag je je af of je er iets van moet zeggen. Dit is een grijs gebied dat leidt tot hele ingewikkelde situaties.”

Zelf maakte Van Zoonen als leidinggevende op een andere universiteit een situatie mee die in dat grijze gebied viel. “Er was een docent die zich niet oké gedroeg. Het ging niet zwaar over de schreef, maar wel vaak. Deze meneer had de neiging om tijdens individuele begeleidingsgesprekken wetenschappelijke principes uit te leggen aan de hand van voorbeelden met seks. Dan legde hij bijvoorbeeld uit hoe je een goede vragenlijst opstelt met alleen maar vragen over seks. En als je 58 bent en de studentes zijn 19, is dat niet oké. Iedereen wist wat er speelde. Studenten wisten het, collega’s wisten het. Maar niemand diende een klacht in. Het enige wat je dan als leidinggevende kunt doen is iemand aanspreken. Dat had effect, want ik heb dergelijke verhalen daarna nooit meer gehoord.” Ze hoopt daarom ook leidinggevenden te betrekken bij het theaterstuk en het daarop volgende gesprek: “Want ook in dat grijze gebied kun je, en moet je, als leidinggevende een rol spelen.”

Startpunt

Van Zoonen ziet #MeTooAcademia als startpunt om (seksuele) intimidatie binnen de universiteit op de agenda te zetten. Hanneke Takkenberg zei onlangs bij haar afscheid als Chief Diversity Officer dat de universiteit lang niet altijd een veilige plek is om te werken. “Ik kan je op een presenteerblaadje geven dat de werkomgeving op allerlei gebieden veiliger wordt als seksueel grensoverschrijdend gedrag goed wordt aangepakt”, vult Van Zoonen aan. “Het lijkt me echt een opdracht voor het College van Bestuur om #MeToo mee te nemen in het diversiteitsbeleid.”

De voorstelling #MeTooAcademia: The Learning Curve is op vrijdag 12 oktober van 16.30 tot 18.00 in het Erasmus Paviljoen. In het theaterstuk speelt Het Acteursgenootschap geanonimiseerde voorbeelden van #MeToo op de Erasmus Universiteit na. Na afloop is er een dialoog en een borrel. Meer informatie en aanmelden.