In de Verenigde Staten houdt de term ‘fake news’ de gemoederen behoorlijk bezig. Veel commentatoren in de VS wijten de winst van Donald Trump aan websites als Breitbart, met pareltjes als ‘Geboortebeperking maakt vrouwen onaantrekkelijk en gestoord’ en ‘Homorechten hebben ons dommer gemaakt’.
Dezelfde mainstream media die hard afgeven op nepnieuws, hebben echter een berg boter op hun hoofd. Zij zijn namelijk onderhevig aan dezelfde institutionele logica die fake news zo invloedrijk maakt. If it bleeds, it leads: als het maar sensationeel genoeg is, dan willen mensen er wel op klikken. Of, zoals CEO van televisiezender CBS Les Moonves zei over Trump: “Hij mag dan slecht zijn voor Amerika, maar hij is verdomde goed voor CBS.”
De Nederlandse situatie
Vergeleken met het medialandschap in de Verenigde Staten is het hier nog niet zo slecht gesteld met die nieuwsgaring, zou je zeggen. DENK kreeg dan ook de nodige hoon over zich heen toen de partij op een ietwat knullige manier de partijdigheid van de Nederlandse media aankaartte. Je moest wel een enorm aluhoedje zijn om in een dergelijke samenzwering te geloven.
Toch zijn ook de Nederlandse media niet immuun voor ‘Amerikaanse toestanden’: Syrische asielzoekers werden in verband gebracht met de nieuwjaarsaanrandingen in Keulen, de Goudse wijk Oosterwei zou worden geterroriseerd door ‘Marokkaanse reljeugd’, een Telegraafjournalist ruïneerde een Rotterdamse fotograaf door hem op te voeren als exploitant van een SM-studio, en zelfs een Trouw-journalist bombardeerde een Haagse wijk tot ‘shariadriehoek’, maar bleek het later allemaal uit zijn dikke duim gezogen te hebben.
In plaats van met schadenfreude naar de Amerikaanse situatie te kijken, kunnen we beter zorgen dat we over de middelen beschikken om de eigen media kritisch tegen het licht te houden. Een van die middelen is een degelijke academische opleiding. Of, zoals hoogleraar morele filosofie J.A. Smith het stelde in een van zijn colleges: “Nothing that you will learn in the course of your studies will be of the slightest possible use to you in after life – save only this – that if you work hard and intelligently, you should be able to detect when a man is talking rot, and that, in my view, is the main, if not the sole purpose of education.”
U mag dat optekenen als mijn onderwijsfilosofie.
1. Breitbart is zo slecht nog niet. Wat ik telkens zie is dat ik eerst een artikel tegenkom in de ‘mainstream media’ waar heel vaag verwezen wordt naar een bepaald onderzoek, waarna ik het artikel van Breitbart over dat onderzoek opzoek en een hyperlink naar dat onderzoek tegenkom (bijvoorbeeld naar de BAMF/BfA in Duitsland, met studies over de hopeloosheid van vluchtelingen op de Duitse hoogindustriële arbeidsmarkt). Ja, ze zijn extreem partijdig en geven eenzijdige informatie, maar ze geven wel aan hoe ze aan hun feiten komen, en daarmee staan ze één punt voor op de meeste nieuwssites.
2. In dit artikel wordt genoemd: “Syrische asielzoekers werden in verband gebracht met de nieuwjaarsaanrandingen in Keulen”, alsof dat niet waar is. Ik weet toevallig hoe dit zit en hoe u op het idee komt dat het géén asielzoekers waren. In februari 2016 schreef The Independent, ‘op basis van uitspraken van Ulrich Bremer, woordvoerder van de lokale equivalent van het Openbaar Ministerie, gedaan in een artikel in Die Welt’, een eigen artikel waarin stond dat slechts 3 van de 58 verdachten van de zedenmisdrijven in Keulen asielzoekers zouden zijn. Het moet worden opgemerkt dat het artikel in Die Welt op geen moment melding maakte van ‘3 van de 58’: dat lijkt door The Independent te zijn verzonnen. Maar goed: dit artikel werd erg breed gedeeld op social media, ook in Nederland, door voorstanders van het opnemen van meer asielzoekers. Een dag of twee later meldde Bremer op eigen initiatief via allerlei media dat deze berichtgeving onjuist was en dat “een meerderheid van de verdachten in ieder geval valt onder de noemer asielzoeker”. Dit nieuws werd niet zo breed verspreid, dus ook na deze corrigerende uitspraken van Bremer bleef het artikel van The Independent over social media vliegen.
Reageren niet meer mogelijk.