De Nederlandse scheikundige Bernard Feringa heeft samen met Fransman Jean-Pierre Sauvage en Brit James Frazer Stoddart de Nobelprijs voor de Scheikunde gewonnen. Ze ontwierpen en bouwden moleculaire machines.
De mannen ontwikkelden moleculen met controleerbare bewegingen. Deze kunnen een taak uitvoeren als daar energie aan toegevoegd wordt. Ze bouwden van moleculen onder meer een piepkleine lift, kunstmatige spieren en minuscule motoren. De mogelijkheid om zulke kleine machines te bouwen heeft de scheikunde een nieuwe dimensie gegeven en kan leiden tot een revolutie, zei het Nobelprijscomité vanmiddag.
Een moleculaire auto
Sauvage nam de eerste stap en wist twee ringen van moleculen aan elkaar te smeden als een ketting. Het is van belang dat de onderdelen van een moleculaire machine goed moeten kunnen bewegen, en dat bleken de ringen van Sauvage te kunnen. De volgende stap nam Fraser Stoddart: hij liet een ring rond een as bewegen.
Bernard Feringa (hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen) maakte in 1999 de eerste echte moleculaire motor; een rotor die constant in dezelfde richting draaide. Hij ontwierp zelfs een nano-auto. Ook ontwierp hij een motortje dat blijft draaien dankzij het licht. De moleculaire motor is net zo’n grote ontdekking als de elektromotor bijna tweehonderd jaar geleden, aldus het Nobelprijscomité.
Niet de eerste Nederlander met Nobelprijs voor de Scheikunde
De allereerste Nobelprijs voor de Scheikunde in 1901 ging ook naar een Nederlander: Jacobus Henricus van ’t Hof ontving hem voor zijn onderzoek naar chemische evenwichten en osmose.
Daarna ontvingen nog twee andere Nederlandse de prijs. In 1936 ging hij naar Peter Debye voor zijn onderzoek naar gassen, elektronen en röntgenstralen. De wetenschapper zou zo’n zeventig jaar later omstreden raken vanwege vermeende collaboratie met de nazi’s. De voorlaatste Nederlandse Nobelprijswinnaar voor de Scheikunde was Paul Crutzen in 1995, samen met anderen onderzocht hij het gat in de ozonlaag.
