De NWO moet naar meer openheid en hervormingen. Steeds meer wetenschappers pleiten daarvoor, waaronder ook de Rotterdamse hoogleraar sociologie Willem Schinkel.

Schinkel wist eerder zelf een vermaarde beurs met NWO-onderzoeksgeld in de wacht te slepen. Toch schaart hij zich in de recente stroom van kritiek op het huidige beleid van de subsidieverstrekker. Ook hij begrijpt dat er te veel goede onderzoeksvoorstellen zijn om ze allemaal te kunnen honoreren.

Niettemin laakt hij de huidige werkwijze bij de NWO. Het komt er nu op neer dat een kleine groep vakgenoten bepaalt welke (toch al goede) voorstellen in aanmerking komen voor subsidie. Terwijl er eigenlijk geen goed criterium bestaat om ook nog eens binnen de goede voorstellen onderscheid te maken. Nu probeert een groep experts de ‘excellente’ voorstellen eruit te pikken. Maar labels als ‘excellent’ zijn volgens Schinkel niet meer dan ‘mystificerende ficties’. Ficties die verhullen dat de kenners eigenlijk ook niet weten wat vernieuwend en origineel onderzoek zou zijn.  

Maatschappelijke discussie

Wanneer de NWO zoveel mogelijk de structuur moet behouden zoals die is, sluit Schinkel zich aan bij het pleidooi voor ‘loting’ onder de beste onderzoeksvoorstellen. Maar liever nog ziet hij dat NWO wordt omgevormd tot een breed platform voor openbare discussie over wat relevante en subsidiabele wetenschap is. Niet alleen wetenschappers moeten oordelen over de relevantie en prioritering van bepaald onderzoek, maar ook partijen als overheid en bedrijfsleven moeten in de discussie worden betrokken. De vraag is echter of met dit plan niet ook de ‘originaliteit’ van de onderzoeksvoorstellen in het geding komt. Dat was namelijk een bezwaar van hoogleraar Willem Trommel over het huidige beleid, waarin een kleine groepje vakgenoten bepaalt. In het plan van Schinkel kan een origineel onderzoeksvoorstel evengoed worden afgewezen, omdat de verschillende partijen er geen brood in zien. Schinkel ziet dit echter niet als een serieus bezwaar. Hij wil liever af van het belang dat wordt gehecht aan labels als ‘excellent’ en ‘origineel’. Deze woorden maken volgens hem deel uit van het hele probleem.

Platgetrapte clichés

Woorden als excellentie zijn namelijk ‘platgetrapte clichés’, die dienen om de willekeur van de keuze door de commissie van vakgenoten te verdoezelen. Heimelijk is die keuze nog steeds ingegeven door behoudzucht van de beoordelaars volgens Schinkel: “Het is bijvoorbeeld een publiek geheim dat de ‘Vernieuwingsimpuls’ bij NWO doorgaans om niet te veel vernieuwing vraagt als men kans van slagen wil hebben. Er worden zelfs cursussen over het aanvraagproces gegeven waar kandidaten verteld wordt dat ze niet te vernieuwend moeten willen zijn.” Dan ziet Schinkel liever dat de keuze voor of tegen een bepaald onderzoek tot stand komt in een breed debat, zodat er niet extra mysterieus hoeft te worden gedaan over de toekenning. DR