Volgens Prof. Dr. Koen van Eijck is huidig onderzoek naar culturele leefstijlen niet toereikend. Hij houdt vandaag een oratie, waarin hij pleit voor diepgaander onderzoek naar smaakpatronen en consumptie van cultuur.
“Mensen denken graag dat ze hun eigen identiteit en levensstijl creëren, maar er zijn toch duidelijke patronen te vinden in culturele smaken”, alsdus van Eijck. Opleiding is nog steeds de beste voorspeller voor deze smaakpatronen, blijkt uit analyses van surveyonderzoek. Huidig onderzoek naar cultuurconsumptie richt zich vooral op dergelijke achtergrondkenmerken van personen. Maar het gaat volgens van Eijck verder dan dat. “Mensen gebruiken een bepaald ‘pakket’ aan cultuur, en hierbinnen zijn patronen te vinden. Iemand die alleen klassieke muziek luistert is een ander soort persoon, dan iemand die klassieke muziek en popmuziek luistert. Wij kijken nu naar het hele patroon.”
Nieuw type publieksonderzoek
Vanwege de onzekere financiële situatie van tegenwoordig, staan veel culturele organisaties met de vraag hoe zij meer publiek kunnen aantrekken. Het onderzoek is niet gedaan met het idee van valorisatie in gedachten, maar Van Eijck stelt dat het erg nuttig kan zijn voor bijvoorbeeld culturele organisaties. “Met behulp van onderzoek naar smaakpatronen smaakpatronen en achterliggende motieven en verwachtingen, kunnen instellingen meer te weten komen over hun publiek, en daar hun aanbod op afstellen.”
Cultureel kapitaal
Een van de centrale concepten in het werk van prof. van Eijck is cultureel kapitaal, een term die de invloedrijke Franse socioloog Pierre Bourdieu (1930-2002) beschreef als de niet-economische middelen van een persoon om omhoog te klimmen op de maatschappelijke ladder, zoals kennis en opleiding, welke weer gekoppeld zijn aan sociale klasse. Volgens Bourdieu is smaak gebonden aan cultureel kapitaal. Met andere woorden, de culturele voorkeuren van mensen met meer cultureel kapitaal worden ook gezien als ‘hogere’ cultuur.
Volgens Bourdieu is opleiding ook gekoppeld aan sociale klasse en cultureel kapitaal
Gevoelige hoogopgeleiden
Het belang van cultureel kapitaal is goed in werking te zien in een recent onderzoek van van Michaël Berghman, een promovendus van prof. van Eijck. “Wij lieten mensen naar verschillende schilderijen kijken. De namen van amateur-schilders verwisselden wij stiekem met die van bekende kunstenaars. Het blijkt dat veel mensen toch geneigd zijn om kunstwerken hoger te beoordelen als zij het idee hebben dat zij deze horen te waarden. Voor hoogopgeleiden zijn hier gevoelig voor.”
Niet alleen smaak
Volgens van Eijck is cultureel kapitaal is nog steeds van belang, maar het idee van Bourdieu probeert hij te nuanceren. De basis van zijn onderzoek ligt in begin jaren ‘90, toen hij aan zijn eigen proefschrift werkte over sociale ongelijkheid en cultuurdeelname. “Destijds werd cultuur vooral als hulpbron gezien bij het bemachtigen sociale posities en lag de nadruk sterk op hoge cultuur. Het idee dat ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur elkaar bijten is achterhaald, omdat tegenwoordig mensen met veel cultureel kapitaal juist een brede, omnivore cultuursmaak hebben. En veel onderzoeken zijn of te kleinschalig, óf te algemeen in hun studie van culturele leefstijlen. Ik probeer een brug te slaan tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek.”
De oratie is donderdag om 16.00 in de Aula in het A-gebouw
EM zoekt een motto en jij mag ’t bedenken!
Ieder zichzelf respecterende organisatie vindt zichzelf elke paar jaar weer opnieuw uit.…