Doe eens iets wat gedaan kan worden
Zoals het televisieprogramma De Nachtzoen illustreert, is het een lichtjes pathetische, maar daarom ook juist ontroerende gewoonte, elkaar een gedachte mee te geven voor de nacht. Nu gaan wij, of althans het leeuwendeel van onze universitaire gemeenschap, binnenkort dé grote vakantie in. Dat is ook een soort nacht waarin wij een academisch zomerslaapje houden. Helaas zal de extra-academische werkelijkheid het naar alle waarschijnlijkheid niet rustiger aan doen; sociaal, economisch, politiek, humanitair, enzovoort belooft het weer een hete zomer te worden.
En daarom wil ook ik u, waarde lezer, “iets” meegeven voor “onze” nacht. Ik ga volstaan met een flink citaat: een hele lange zin waarin een van mijn favoriete filosofen ons eerst helemaal inwikkelt met pessimisme over “the human predicament”, onze kwetsbaarheid, om op het einde toch, op een uiterst omzichtige manier, een sprankeltje hoop uit te spreken. Lees het als een appèl om minstens iets te doen wat gedaan kan worden, niet om de wereld te redden -dat zou potsierlijk en onvergeeflijk naïef zijn- maar om haar in de ranking der mogelijke werelden niet op de allerlaatste plaats -als allerslechtste- te laten eindigen.
Het citaat is van sir Geoffrey James Warnock (1923-1995) uit The Object of Morality (1971), wat we gerust kunnen beschouwen als Warnock filosofisch testament, omdat het gepubliceerd werd kort voordat sir Geoffrey aan de universiteit van Oxford administratieve topfuncties ging vervullen (naar eigen zeggen “an intellectually terminal condition”). Omdat geen enkele vertaling recht kan doen aan Warnocks Engels, leg ik u het citaat voor in de oorspronkelijke taal:
“It seems reasonable, and in the present context is highly relevant, to say, without necessarily going quite so far as Hobbes did, that the human predicament is inherently such that things are liable to go badly. This seems to be inherently so, but not completely hopelessly so; that is, there are circumstances, not in the least likely to change significantly or to be changed by our own efforts, which cannot but tend to make things go badly, but also something at least can be done, many different things in fact, to make them go at least somewhat better than they would do, if no such things were done at all.”
Alsjeblief, alleen filosofen van het formaat van Warnock kunnen tegelijk zoveel en zo weinig zeggen. Geniet van de vakantie! En doe iets wat gedaan kan worden! Veel verschillende dingen eigenlijk …
Tim de Mey is docent Theoretische filosofie en zit namens de Faculteit Wijsbegeerte in de Universiteitsraad