Tim de Mey

em_bookmark

Wat een onzin!

19 juni ’09

Links: Arminius Denkcafé met Herman de Regt. Foto: Zoa Moeniralam

Wetenschapsfilosoof Herman de Regt was woensdag 17 juni op bezoek bij het Denkcafé in de Arminiuskerk. “Wetenschappers die geloven vind ik eigenlijk schizofreen.“

Ik vrees dat ik het met hem eens ben. Wat niet wil zeggen dat ik schizofrenie veroordeel. Al vind ik het wel een beetje gek. Maar wat me voor mateloos kon boeien was iets anders.

De Regt is een wapenbroeder van de zuivere wetenschap. De wetenschap maakt gebruik methoden en technieken, van afspraken zoals controleerbaarheid, verificatie en falsificatie. Iemand die, met het stempel van de wetenschap, beweert dat bijna-doodervaringen iets zeggen over een leven na de dood, spreekt ‘onzin’. En is bovendien onethisch bezig, zegt De Regt.

Want mensen worden maar al te snel om de tuin geleid. De Regt liet een hilarisch filmpje zien van Hans Kazan in Kenia. Kazan ontmoet daar een medicijnman. Wat er dan geschiedt, laat zich raden. De hele nomadenstam denkt dat de witte tovenaar is gekomen.

Behalve dat de streek van Kazan ergens ook niet helemaal in de haak is, het kan erger. Dat Albino’s worden uitgemoord in Afrika of dat Sylvia Millecam stierf aan borstkanker, zijn andere excessen van geloofsdwaling.

Mij interesseerde vooral het volgende. Er was nog een filmpje dat De Regt liet zien, over hoe makkelijk wij ons voor de gek houden. Een animatie. Twee driehoekjes. Eén bolletje. Het lijkt erop dat de driehoekjes aan het vechten zijn om het bolletje. Maar neen, volgens De Regt, dat maken wij ervan, de kijkers. Wij schrijven intenties toe aan voorwerpen, die niet te bewijzen zijn. Ergo: we vinden al snel iets een wonder. Maar wij leggen dat erin. En voor je het weet heb je allerlei gevaarlijke soorten bijgeloof en godsgeloof, mediums, waarzeggerij en homeopathie.

Maar wat als je het patroon in dat filmpje zou ontkennen? Want het was er wel degelijk, want het filmpje met de driehoekjes en het bolletje was echt niet at random tot stand gekomen, maar geproduceerd. Hoe kan je nou goede, niet-triviale wetenschap bedrijven wanneer je mogelijke verbanden, causaliteiten en patronen niet ziet of niet wil zien?

Ik legde hem na afloop die vraag voor. Zijn voorlopige antwoord (de trein moest gehaald worden): “Dan kom je op het terrein van de filosofie.“ Ahum, dacht ik, is een wetenschapsfilosoof zijn dan niet ook een beetje schizofreen?

Herman de Regt schreef samen met Hans Dooremalen: Wat een onzin! Wetenschap en het bovennatuurlijke. Uitgegeven door Boom.