Datamanagers op universiteiten. Meer teamwork, verantwoordelijkheid en controle. Er zijn verschillende opties om een herhaling van de affaires Stapel en Poldermans te voorkomen.
Hoe wetenschapsfraude voorkomen kan worden; daarover spraken vertegenwoordigers uit het hoger onderwijs en de wetenschap, de pers en de politiek tijdens het VSNU-café in café Dudok in Den Haag.
Medeauteurs van artikelen moeten ook verantwoordelijkheid nemen voor de data, vindt Kees Schuyt, voorzitter van de commissie Wetenschap, Ethiek en Integriteit van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Daarnaast, belangrijker dan publiceren is de artikelen ook te lezen. “Dat gebeurt nauwelijks meer.”
De solitaire manier waarop Stapel onderzoek – een kleine onderzoeksgroep met weinig controle – deed had volgens Schuyt sowieso al veel eerder alle belletjes moeten doen laten rinkelen: “Modern onderzoek is teamwork. Ik heb nog nooit alleen onderzoek gedaan.”
Plagiaat
Een ander punt is volgens Schuyt dat promotiecommissies te vlug zijn met zeggen ‘het zal wel goed zijn’. Bovendien werkt volgens hem peer-review ook niet meer zo goed. Dat bleek wel uit de Stapel-affaire. Wetenschappelijke tijdschriften hebben daarom software laten ontwikkelen om plagiaat op te sporen. Een datamanager op onderzoeksscholen die data van onderzoeken checkt, lijkt hem een andere manier om fraude te voorkomen.
Wiek van Gilst, Hoofd Experimentele Cardiologie aan de Rijksuniversiteit Groningen betwijfelt dat: “Datamanagers kunnen ook niet alles controleren. Bovendien is dat onbetaalbaar.”
Belangrijk is om beter te gaan kijken hoe wetenschappers met gegevens omgaan, vindt Barend van der Meulen van het Rathenau Instituut: “Wanneer gooi je data bijvoorbeeld weg?” Ook een middel om fraude te voorkomen zou een mentor of tweede begeleider voor elke promovendus zijn, volgens de aanwezigen.
Vertrouwenspersoon
Vertrouwenspersonen waaraan wetenschappelijk wangedrag gemeld kan worden, moeten laagdrempeliger zijn, benadrukt Jasper van Dijk, Tweede Kamerlid en onderwijsvoerder van de SP.
Hij vreest dat de onafhankelijkheid van de wetenschap de komende tijd meer onder druk zal komen te staan nu straatssectetaris Halbe Zijlstra van de VVD meer marktwerking wil.
IJdel
Waarom frauderen wetenschappers eigenlijk? Vanwege de hoge prestatiedruk, denkt Jacob Fokkema, oud-rector van de TU Delft. “De wetenschap is veranderd; tegenwoordig speelt roem veel meer mee. Ik hou mijn hart vast.”
Nee, ijdelheid is de reden dat regels overschreden worden, vindt Schuyt. “Dat het door de hoge prestatiedruk komt, is echt een mythe. Ja de druk is toegenomen, maar als je niet zoveel publiceert, word je echt niet ontslagen.”
Fokkema en Van Gilst zijn het daar niet mee eens. Van Gist: “In Groningen vallen er wel degelijk ontslagen bij slechts onderzoeksgroepen. Er is een spanningsveld tussen de normen voor wetenschappers en de eisen die de universiteit stelt.” TL
Zie ook: de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening van de VSNU.
