Onderzoeksfinancier NWO heeft per 1 mei de voorwaarden veranderd waaronder wetenschappers geld kunnen krijgen: al hun data moeten voortaan voor anderen beschikbaar zijn.
Daarover schrijft het viermaandelijkse blad E-data & research, dat verslag doet van een conferentie op 18 mei over de toegankelijkheid van wetenschappelijke data. NRC Handelsblad pikte het op en zette het op de voorpagina.
Haken en ogen
In principe een goede zaak, maar in de praktijk zitten er nog heel wat haken en ogen aan, vindt hoogleraar Erik Schut, directeur onderzoek van het instituut Beleid & Management Gezondheidszorg (iBMG). “NWO wil hiermee de discussie openen, maar er zullen nog veel details geregeld moeten worden.”
Soms betaalt NWO een deel van een langer lopend onderzoeksproject, noemt Schut als voorbeeld. De vraag is dan welke gegevens openbaar worden. Verder is van belang wanneer de gegevens openbaar worden. Op moment dat een NWO-rapport is afgerond, moeten er vaak nog artikelen voor wetenschappelijke tijdschriften worden geschreven.
Concurrentie
Veel wetenschappers concurreren met elkaar en hebben veel energie in opbouw van geschikte gegevensbestanden gestopt. Schut: “Als de gegevens dan opeens op straat liggen voordat ze daarover gepubliceerd hebben in tijdschriften, zijn ze daar niet blij mee omdat anderen die dan kunnen gebruiken.” Soms zitten er jaren tussen de afronding van een onderzoek en de publicatie.
Al eerder stond in subsidievoorwaarden dat NWO mede-eigenaar van de wetenschappelijke data is, maar de onderzoeksfinancier heeft dat nu in het algemene reglement gezet. NWO beschouwt zichzelf en de betrokken kennisinstelling als “producent van de databank”. De data moeten daarom beschikbaar zijn voor nader wetenschappelijk onderzoek.
Fraude
Met de wetenschappelijke fraude van de Tilburgse sociaal-psycholoog Diederik Stapel heeft de wijziging niets te maken, want die werd pas in september bekend. Kwaadwillenden kunnen data altijd fingeren, ook als die daarna openbaar worden. “Wel kan de verleiding om te frauderen minder worden, als een wetenschapper weet dat anderen zijn data kunnen inzien”, zei NWO-directeur Ron Dekker in NRC Handelsblad.
Ook Erik Schut van iBMG denkt dat als onderzoeksgegevens voor anderen toegankelijk zijn, dit fraude ontmoedigt. Hoewel hij het ook een verantwoordelijkheid van redacties van tijdschriften vindt om de gegevens goed te controleren.
Betalen
De wetenschappelijke artikelen zelf zouden volgens NWO ook voor iedereen toegankelijk moeten zijn, zeker als ze met publiek geld gefinancierd worden. NWO-voorzitter Jos Engelen riep daar al vaker toe op.
De meest gerenommeerde tijdschriften zijn echter in handen van commerciële uitgevers. Die claimen vaak het copyright op het werk van de wetenschapper en laten geïnteresseerden betalen voordat ze het artikel mogen lezen. In open access gaat het andersom: wetenschappers betalen een bijdrage aan het tijdschrift waar hun artikel in verschijnt, maar het lezen van het tijdschrift is gratis. HOP/ TL
