Amnesty International vindt dat Nederlandse wetenschappers hun invloed moeten aanwenden als de mensenrechten van Chinese medewerkers worden geschonden. In feite gebeurt dat al, zegt de voorzitter van het Erasmus University China Center.
Toen een veertigtal schrijvers onlangs naar een boekenbeurs in China ging, vroeg Amnesty International hun om de detentie van Chinese schrijvers onder de aandacht te brengen door een speldje te dragen: een lege stoel, als symbool voor Liu Xiaobo, die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, maar nog altijd gevangen zit. De schrijvers weigerden en kregen felle kritiek van enkele collega’s. Nederlandse universiteiten en hogescholen werken echter al volop samen met Chinese instellingen en daar kraait geen haan naar. Ten onrechte, vindt Amnesty International.
China Center
“Wij proberen tijdens colleges te vertellen hoe wij het doen, zonder te zeggen dat zij het fout doen”, reageert Hans de Doelder, hoogleraar strafrecht en voorzitter van het Erasmus University China Center, dat tot doel heeft de banden tussen China en Nederland te versterken door uitwisselingen van onderwijs en onderzoeksactiviteiten. “Het heeft geen zin om ze direct een etiket op te plakken. Anders houdt de discussie voor Chinese begrippen op.”
De hoogleraar merkte dat Chinese studenten, maar ook docenten “en zelfs een Officier van Justitie” oprecht geïnteresseerd zijn hoe de rechtspraak in Nederland ingericht is. Zo vertelde hij bijvoorbeeld dat er in Nederland geen doodstraf is, zonder te zeggen dat hij erop tegen is. “De discussie volgt dan vanzelf wel.”
Doodstraf
De Doelder heeft over mensenrechtenschendingen in China gehoord en gelezen, maar heeft nooit van dichtbij mee gemaakt dat een te kritische docent of student opgepakt werd. “Natuurlijk weet je dat er dingen gebeuren die niet door de beugel kunnen”, zegt hij. Toch heeft hij het idee dat de situatie langzaam aan het verbeteren is, bijvoorbeeld dat het aantal doodstraffen daalt. En volgens hem worden de Chinezen er zich steeds meer bewust van dat als ze mee willen doen in de wereld ze zich aan moeten passen aan het internationaal recht.
Volgens Amnesty International is het aantal executies in China echter staatsgeheim. Woordvoerder Nicole Sprokel: “Duidelijk is wel dat China nog steeds de top-executeur van de wereld is: Jaarlijks worden er meer mensen terechtgesteld dan in alle andere landen met de doodstraf bij elkaar.”
Onderzoeksfinancier NWO werkt al enkele jaren tot volle tevredenheid met China samen. De komende drie jaar trekt Nederland daar bijna vijf miljoen euro voor uit. “Wij ervaren binnen de wetenschap geen beperking van Chinese zijde”, zegt een woordvoerder. “De wetenschap in China is heel open aan het worden, en door met China samen te werken kunnen we dat proces versnellen en ook leren van de kennis die China in huis heeft.”
Veel contact
De voorzitter van het Erasmus University China Center is ervan overtuigd dat door het contact tussen Chinese en Nederlandse wetenschappers en studenten meer bereikt wordt dan door de methode van Amnesty International. “Isoleren en negeren heeft geen zin. Hoe meer contact, hoe meer invloed je uitoefent.” Hij is er niet op tegen om mensen daar te confronteren met mensenrechtenschendingen. “De vraag is hoe je dat doet, hoe direct bijvoorbeeld.” Zo vroeg hij een keer tijdens een lunch aan een aantal studenten of ze op de hoogte waren van de situatie van Nobelprijswinnaar en docent literatuur Liu Xiaobo, die gevangen zit. Ja, daar hadden ze wel over gelezen op internet. “Zoiets kun je beter niet openlijk tijdens een college vragen.”
“Amnesty wil zeker niet isoleren en negeren”, reageert de woordvoeder. “Integendeel: hoe meer openheid, hoe beter. Wij vinden wel dat instellingen zich vrij moeten blijven voelen om schendingen aan te kaarten als die zich voordoen, zeker als het eigen personeel of collega’s treft.” TL