Het hoger onderwijs komt er genadig af in de begroting voor 2010. Of dat in de jaren daarna zo blijft is onwaarschijnlijk. Minister Plasterk heeft al eerder drastische ingrepen overwogen.
In 2007, een maand na Prinsjesdag, deed minister Plasterk iets opmerkelijks. De eerste conclusies van de commissie-Rinnooy Kan over de bestrijding van het lerarentekort waren nog niet uitgelekt, of hij voorspelde grote herzieningen in zijn kersverse begroting. Het miljard voor de bestrijding van het lerarentekort wilde hij zijn ministerie volledig zelf laten financieren.
HO de pineut
Dat kon alleen door radicale keuzes te maken, want de kaasschaaf zou te weinig opleveren. Grote bezuinigingen op het basis-, beroeps- en voortgezet onderwijs waren echter uitgesloten, want onbespreekbaar voor zijn partij. Restte dus het hoger onderwijs. Hoogopgeleiden gaan gewoonlijk behoorlijk verdienen en dat maakt hen van oudsher tot aantrekkelijke bezuinigingspost.
Stufi terugbetalen
Minister Plasterk liet onder meer onderzoeken of zij hun studiefinanciering niet voortaan zouden kunnen terugbetalen, afhankelijk van hun inkomen. Dat zou betekenen dat rijke hoogopgeleiden meer studiefinanciering terugbetalen dan armere. Zoals PvdA-leider Wouter Bos al zei voor hij minister werd: “De slager op de hoek betaalt nu mee aan de opleiding van een advocaat, dat is perverse solidariteit.”
Onaanvaardbaar
aar coalitiepartner CDA maakte meteen duidelijk dat de omzetting van de basisbeurs in een lening onaanvaardbaar was. Alternatieven, zoals een verhoging van het collegegeld en het niet langer bekostigen van de masteropleidingen, waren evenmin een optie. Plasterk moest dus terug naar het kabinet, waar hij het miljard voor het Actieplan Leerkracht uit algemene middelen kreeg.
Twee jaar later verkeert Nederland in een zware economische crisis en is er een ongekend hoge staatsschuld. Na 2011 wil het kabinet fors bezuinigen, al is daar in de onderwijsbegroting 2010 nog weinig van te zien. Een volgende minister zal het hoger onderwijs niet ontzien.
Verhoging collegegeld
Een van de keuzes zou een verhoging van het collegegeld voor masteropleidingen kunnen zijn. De bacheloropleidingen blijven dan voor iedereen toegankelijk en wie een stapje hoger op de academische ladder wil, moet meer betalen. Dat levert een bezuiniging van honderden miljoenen euro’s op.
Een flinke stap verder ging voormalig PvdA-fractievoorzitter Jacques Tichelaar, begin 2008. Gezien de hoog oplopende vergrijzingskosten leek het hem – ook zonder economische crisis –onvermijdelijk dat studenten al hun studiekosten volledig gaan terugbetalen. Anders zou het almaar uitdijende hoger onderwijs niet langer betaalbaar zijn. Zijn strikte voorwaarde was wel dat studenten het benodigde geld konden lenen en dit naar draagkracht mochten terugbetalen.
Afschaffen OV-jaarkaart
Een andere forse bezuinigingsmaatregel zou de afschaffing van de OV-jaarkaart zijn. Die drukte afgelopen jaar met ruim 678 miljoen euro op de begroting. In 2010 zal dat 691 miljoen euro worden en in 2014, doordat er steeds meer studenten komen, meer dan 824 miljoen euro. HOP
