Kruideniers, Irak & onderzoek
De mensenrechten worden gevierd. Ondertussen raakt het democratische gehalte in Nederland uitgehold. En de wetenschappers blijven zo stil aan de overkant.
Wouter Bos heeft zich nauwelijks hard gemaakt voor een Irak-onderzoek. Zegt voormalig minister Klaas de Vries uit ‘betrouwbare bron’. Onzin, zegt Bos. Welles. Nietes!
Het gesteggel in de dagbladen laat mijn gedachten afdwalen naar de colleges taalfilosofie die ik voor mijn eigen studie nog eens had moeten volgen. Ik hoor de docent semantiek en logica nog spreken. Waarheid is een probleem. De theorie over waarheid die intuïtief het meest tot de verbeelding spreekt, is de onverminderd populaire ‘correspondentietheorie’.
Volgens dat idee zit het zo: een zin bevat woorden die slaan op feiten. Die feiten zijn te vinden in de werkelijkheid en dus controleerbaar. Probleempje numero 1: werkelijkheid is alleen in taal te definiëren. En met diezelfde taal kunnen we zinnen creëren als: “deze zin is niet waar.” Oei: is die zin nu waar of niet waar?
Nog een klassiek voorbeeld: een netjes geschoren barbier scheert alle mannen in het dorp die zichzelf niet scheren. De cruciale vraag: Wie scheert de barbier? (Let op: hij scheert zichzelf niet, want hij scheert alleen mannen die zichzelf niet scheren).
Er zijn oplossingen voor dit soort academische borreltafelparadoxen. Die kan je zo vinden in de filosofische handboeken. Ik zat dus met iets anders. Voor het geschil tussen De Vries en Bos is helemaal geen ingenieuze oplossing nodig (zoals de ‘meta-taal’ van de logicus Alfred Tarski bijvoorbeeld). Dat Wouter Bos zich hard heeft gemaakt voor een Irak-onderzoek is, heel triviaal, gewoon waar of onwaar. Het moet ergens in de notulen staan. Of niet. Vind je niets, dan weet je ook genoeg.
Maar er wringt iets anders dat volgens mij veel minder triviaal is. Namelijk dat de beslissing (wel of géén onderzoek) überhaupt is meegenomen naar de onderhandeltafel.
Ik moest aan kruideniers en weegschalen denken.
Volgens mij kan je behalve over de waarheid van een uitspraak ook praten over het gewicht van een probleem of beslissing.
Ik vermoed zelfs dat aan verschillende onderhandelingspunten heel verschillende gewichtjes hangen. Die je niet voor elkaar kunt uitwisselen. En die niet op dezelfde weegschaal thuis horen. Pak hem beet, belastingverlaging, de harde knip of opslag voor docenten. Kan je een huis-tuin-en-keukenwens tegenwoordig aan de onderhandeltafel uitwisselen voor een moratorium op een Irak-onderzoek? Dat blijft een kras idee.
De politiek laat zich kennen, minder door waarden en normen dan een kleinburgerlijke kruideniersmentaliteit. Ja, over alles valt te (onder)handelen, te sjacheren en te marchanderen. Dat is wel weer typisch Hollands. Nootmuskaat. Ruilen voor foelie en kruidnagel. De V.O.C. vooruit!
Waarheid staat zo centraal in ons idee van de wereld, zodanig dat we eigenlijk niet zonder kunnen. Ook al is het theoretisch gezien een problematisch concept. En ja, dacht ik ook altijd, transparantie over beslissingen weegt net zo zwaar binnen een democratie. Zo zwaar dat er over evaluaties rond oorlog en vrede niet ‘onderhandeld’ dient te worden.
Transparantie van de macht. Het is niet te wegen en dus veel waard. Die onderzoeken moeten er gewoon komen. Uit naam van het algemeen belang. En daarmee basta. Maar de onderzoeken komen niet. Of tien jaar te laat. En niemand van hier te ontdekken die daarover steigert in de media.
Is er niemand die de consequenties verder ontleedt? Ik heb er geen wetenschapper van deze universiteit over gehoord. Van rechten, bestuurskunde noch filosofie. Note to Self: Het hoort misschien bij een economische en bedrijfskundige universiteit voor kruideniers, denk ik dan toch, eventjes, veel te cynisch, natuurlijk.