Sinds het aantreden van Donald Trump als president van de Verenigde Staten ondergraaft hij op allerlei manieren de academische vrijheid. Er is zelfs een lijst met verboden woorden als diversiteit en gender die wetenschappers niet meer mogen gebruiken, willen ze in aanmerking komen voor overheidsgeld.
Data en software niet meer beschikbaar
De nieuwe koers laat zich ook in Nederland voelen, blijkt uit een peiling onder ruim tweehonderd wetenschappers van twaalf verschillende universiteiten. Ruim veertig van hen hebben we nader gesproken.
Een derde van alle geënquêteerden zegt de effecten te merken. Samenwerking met Amerikaanse wetenschappers wordt stilgelegd en congressen gaan niet door, vertellen ze, of ze zien onderzoeksfinanciering verdwijnen.
Zeventien wetenschappers zeggen dat bepaalde ‘datasets en/of software’ niet meer beschikbaar zijn sinds de ingrepen bij Amerikaanse wetenschapsinstituten. Ze noemen bijvoorbeeld twee grote Amerikaanse programma’s genoemd op gebied van klimaat- en gezondheidswetenschappen.
Een instituut dat al tientallen jaren internationaal gezondheidsgegevens verzamelt (DHS) is ‘momenteel gepauzeerd’. Ook enkele klimaatdatasets van instituut NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) worden buiten gebruik gesteld.
Reactie
De universiteiten hebben nog geen gezamenlijke reactie op de ontwikkelingen. Sommige organiseren een bijeenkomst (Leiden) of zetten een steunpunt op (Rotterdam, Groningen), maar meestal verwijzen ze wetenschappers naar hun leidinggevenden, de bestaande loketten en naar een paar algemene adviezen op de website.
De vraag is of de Amerikaanse toestanden zullen overslaan naar Nederland. De meeste respondenten denken niet dat het academisch klimaat hier verandert, of ‘nog niet’, zoals een van hen aangeeft. Maar een op de drie respondenten denkt van wel.
Dit journalistieke onderzoek komt voort uit een samenwerkingsproject van Investico, Nu.nl en het Hoger Onderwijs Persbureau. Om in kaart te brengen welke gevolgen het Amerikaanse wetenschapsbeleid heeft voor Nederlandse wetenschappers, werd een vragenlijst verspreid. Daar deden ruim tweehonderd wetenschappers van twaalf Nederlandse universiteiten aan mee. De auteurs spraken met veertig van hen uitgebreider. Artikelen gebaseerd op dit onderzoek verschijnen bij Nu.nl, De Groene Amsterdammer, Erasmus Magazine en andere hogeronderwijsmedia.
