Crypto in 2018: ‘Het jaar van de ontnuchtering’

In de hoogtijdagen van de cryptobubbel – nu precies een jaar geleden – trilde Koens telefoon onophoudelijk. Samen met beleggersvrienden deelde hij in een groepsapp het verloop van hun portefeuilles en wisselden ze adviezen uit over cryptokoersen. En dat ging er destijds fanatiek aan toe: over winsten konden Koen en zijn vrienden niet genoeg delen. Ook bij de 23-jarige masterstudent strategisch management ging het voor de wind. “Ik stond op gegeven moment zelfs op 900 procent van mijn inleg.”

Het contrast met 2018 is groot. De groepsapp van Koen kan het niet treffender aantonen: de stilte is, zeker in vergelijking met 2017, haast ongemakkelijk. Verliezen zijn veel minder leuk om te delen, lacht hij. Ter illustratie: de koers van Bitcoin is ten opzichte van een jaar geleden meer dan tachtig procent gedaald, en dat geldt voor eigenlijk alle grote cryptomunten die rond de vorige jaarwisseling piekten. Hoe zijn portefeuille er nu uitziet vindt Koen privé, al zegt hij wel dat hij er liever tijdens de hoogtijdagen uit was gestapt.

2018 is het jaar van de val van de crypto, de ‘ontnuchtering’, zoals hoogleraar Informatiemanagement Peter Vervest zegt. Wat veroorzaakte de cryptokrach? En wat betekent deze daling voor de toekomst van de digitale valuta?

Een cryptocurrency is een digitale munteenheid die is opgeslagen in een blockchain, een reeks aan computers die gezamenlijk stukjes versleutelde informatie heeft opgeslagen. Waar de belangrijkste digitale munt, de Bitcoin, op zijn hoogtepunt in 2017 een waarde had van zo’n 17.000 euro, staat de koers nu rond de 3.126 euro. Hoe kon de munt zo’n harde klap maken?

Daar zijn verschillende redenen voor te noemen. De belangrijkste: “De investeringen die Jan en alleman deden in cryptocurrencies en de verwachtingen die er leefden waren overdreven en te hooggespannen. Het werd een hype,” zegt Vervest. En dat terwijl de markt nog in haar kinderschoenen staat. “Het is een Wilde Westen zonder toezicht. Ook goudzoekers kunnen de markt vervuilen door nietszeggende munteenheden uit te geven.”

Bovendien is de handel in digitale valuta extra gevoelig voor gedrag van speculanten die anticiperen op anderen en op die manier de hype vergroten, zegt Laurens Swinkels, universitair docent aan de Erasmus School of Economics. Hij vergeleek de cryptomarkt met klassieke markten. “Dat komt doordat bij cryptomunten lastig is vast te stellen wat de waarde is. Bij klassieke aandelen koop je aandelen van een bedrijf dat tastbare output genereert en op basis waarvan je de waarde van een aandeel kan vaststellen en controleren.”

Ingrediënten die samen een klassieke financiële zeepbel vormen, volgens Mary Pieterse-Bloem, bijzonder hoogleraar financiële markten aan de Erasmus Universiteit en Senior Global Head Fixed Income bij ABN-AMRO. “Het is vergelijkbaar met andere bubbels, zoals de huizenbubbel aan het begin van dit millennium. Toen had men het idee dat huizenprijzen alleen maar konden stijgen. Op dat moment gaan meer en meer mensen daarin investeren en daarop anticiperen. Zo creëer je een bubbel en stijgt de prijs boven de daadwerkelijke waarde uit.”

Vroeg of laat knapt zo’n bubbel. In retrospect vertelt Koen (achternaam bij de redactie bekend, zie toelichting) waarom de bubbel volgens hem knapte: “Er waren geluiden dat verschillende overheden cryptocurrency zouden verbieden, zoals Zuid-Korea en de Amerikaanse toezichthouder op effectenbeurzen. Ook werd Coincheck, een grote Japanse cryptocurrency beurs, gehacked voor 530 miljoen dollar. Dat zorgde voor een klap in het vertrouwen en daardoor zakte de markt in elkaar.” Ondanks de crash investeert Koen, die zich bij studentenbeleggingsvereniging B&R Beurs verdiept in beleggen, nog in cryptocurrencies.

In tegenstelling tot de huizenbubbel die de grote crisis van 2008 tot gevolg had, lijkt het knappen van de cryptozeepbel weinig gevolgen te hebben voor de economie. Hoe kan dat? “De markt is simpelweg veel kleiner, daardoor heeft het weinig invloed,” zegt Pieterse-Bloem.

Volgens Vervest is het goed dat dit gebeurde. “Het kaf is van het koren gescheiden: de cowboyinvesteerders hebben een klap gekregen en de geldwolven zie je met de staart tussen de benen vertrekken. De mensen die blijven investeren in cryptomunten, zijn degenen die écht geloven in de techniek. De koers – die voor de Bitcoin bijvoorbeeld overigens nog drie keer zo hoog is als het niveau van begin 2017 – van nu staat meer in verhouding met de daadwerkelijke waarde van de techniek erachter.”

De ‘sufferds’ die op het hoogtepunt zijn ingestapt, kunnen fluiten naar hun geld. “Dat is verdampt. De verkopers aan de andere kant van de deal en de eigenaren van de currencies trekken aan het langste eind”, zegt Pieterse-Bloem. “Maar van mensen die in financiële problemen zijn gekomen door die late instap heb ik niet gehoord. De late instappers waren met name mensen die dat deden met geld dat ze konden missen – gelukkig.”

Betekent deze crash dan ook het einde van de cryptocurrencies? Pieterse-Bloem: “Dat is lastig te voorspellen. Het is wel vrij zeker dat ze nooit helemaal zullen verdwijnen, want het is een handig betaalmiddel voor criminelen die de anonimiteit ervan waarderen.”

Wil de munt op de reguliere markt als betaalmiddel gebruikt worden, dan zijn er nog wel wat obstakels te overwinnen. “Zo is het voor een goede munteenheid belangrijk dat je erop kunt vertrouwen, maar cryptomunten zijn absoluut niet waardevast. Als je daar vandaag een auto van kan kopen, is het maar de vraag of je er morgen nog een halve auto voor krijgt.”

Om op een munt te kunnen vertrouwen is transparantie, regulering en stabiliteit nodig, volgens Pieterse-Bloem. “Belangrijk daarvoor is ook de erkenning door overheden van cryptocurrencies als betaalmiddel.” En juist daarop acht ze de kans klein. “Als dat zou gebeuren, dan geeft de overheid invloed uit handen: met cryptocurrencies in haar huidige vorm kun je, in tegenstelling tot traditionele valuta, de economie niet sturen.”

Een ander probleem is het milieu. “Voor het ontwikkelen van cryptocurrencies is enorm veel energie nodig. Bitcoin verbruikt op dit moment vier keer meer energie dan alle Googleservers wereldwijd bij elkaar. Dat is 22 terawattuur per jaar. Dat zal exponentieel stijgen als de volledige economie cryptomunten zou gebruiken.”

Vervest benadrukt ondanks de problemen dat hij vertrouwen heeft in de techniek achter cryptocurrencies – blockchain. “In de toekomst zullen we dankzij die techniek transacties kunnen uitvoeren zonder een derde partij, dat is revolutionair.”

Student Koen legt uit hoe de blockchain van Bitcoin werkt en wat het belang is: “Elke computer heeft het grootboek: een kopie van alle transacties tussen alle adressen, wat je kan zien als rekeningen, op de blockchain. Dergelijke informatie is nu bij banken is opgeslagen.”

Volgens Koen is blockchain veiliger. “In plaats van één locatie die kwetsbaar is en waar de rekeninggegevens staan, zijn er kopieen van alle gegevens opgeslagen op alle deelnemende computers in de chain. Als een kwaadwillende hacker de gegevens van een enkele computer in de blockchain verandert om zich meer geld toe te eigenen, wordt die computer gelijk herkend door andere computers als een verstrekker van foute informatie en gaat zijn plan niet door. Complete transparantie maakt vertrouwen onnodig. Bovendien zijn derde tussenpartijen in een dergelijke constructie niet nodig om een transactie uit te voeren. De blockchain stemt dat onderling af.”

Cryptomunten hebben ook iets idealistisch, zegt Koen, en daar houdt hij wel van. “Satoshi Nakamoto richtte de Bitcoin op met het idee dat het na de bankencrisis in 2008 ook wel zonder bankiers kon. Hij zag hen als de boosdoener van de crisis.” Of zijn telefoon weer zoveel gaat trillen als in 2017, is nog afwachten, maar hij denkt het wel. En het lijkt hem persoonlijk ook mooi, al is het maar vanwege het ideaal.