Waarom Fortnite zo succesvol is

Hoe verklaar je de immense populariteit van Fortnite?

“Het is een spel dat op verschillende platformen gespeeld kan worden. In de gamewereld wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen games voor PC, mobiel device of console als X-box of Playstation – waarbij de omgeving van die laatste vaak superieur van ontwerp is. Maar Fortnite is er op alle platformen tegelijkertijd. Het is van hoge kwaliteit, de graphics zijn heel mooi, de mogelijkheden eindeloos en de omgeving immens. Het is een hele mooie combinatie van genres: een third person shooter game, een bouwspel à la Minecraft en het heeft de gekke humor die je bij sommige Playstation-spellen ziet. En het is gratis, dat is niet wat mensen gewend zijn. Voor spellen van dit niveau – zoals Call of Duty of Grand Theft Auto – betaal je zo zestig euro.”

Is dat revolutionair, qua verdienmodel?

“Het verdienmodel is gebaseerd op in-game-aankopen. Dat gebeurt heel veel bij spellen, vooral online. Wat anders is, is dat je bij Fortnite niet hoeft te betalen om serieus mee te kunnen spelen. Veel spellen bieden de eerste paar levels gratis aan, of leveren een basisset aan wapens en vaardigheden, maar gaan vervolgens op slot als je niet betaalt. Fortnite vraagt alleen geld voor cosmetische zaken: de skin waarmee je je karakter aankleedt, de overwinningsdansjes die je kunt doen.”

Het legt de makers geen windeieren. Deze zomer steeg de omzet aan in-app aankopen boven de miljard dollar. Dansjes gaan de hele wereld over. Wat gebeurt hier?

“Het gaat over identiteit. Fortnite is dusdanig populair, dat het gespeeld wordt door complete klassen, hele families of vriendengroepen. In zo’n groep gelden bepaalde normen. Je speelt het spel met anderen, met maximaal honderd mensen tegelijkertijd, dus je bent zichtbaar. En net zoals mensen offline bepaalde sneakers willen dragen, meten ze zich online een identiteit aan die past bij de gemeenschap waarin ze zitten.”

In hoeverre is dat problematisch? Tieners moeten al de hele dag vechten voor hun status. Op het schoolplein, in Whatsappgroepen, op Instagram en nu ook nog op Fortnite.

“Of het problematisch is, hangt af van de manier waarop je een technologie gebruikt. Overal is groepsgedrag – offline en online. Dat kan leiden tot negatieve relaties en positieve. In mijn onderzoek richt ik me op de positieve effecten en dan blijkt dat heel veel games een positieve invloed op spelers en de samenleving hebben. Je leert strategisch nadenken, of dat nou gaat om overleven of het bouwen van forten. Gamen is zo leuk omdat het appelleert aan de universele menselijke behoefte om te creëren. En je leert problemen oplossen. In het echte leven komen we vaak problemen tegen die onoplosbaar zijn. In een spel weet je exact wat je moet doen. Het kan lang duren of kort, maar als je genoeg oefent, slaag je. Dat is nog een verschil met het echte leven: tijdens het gamen krijg je de kans om iets opnieuw te doen of beter. Dat helpt om te dealen met frustraties die je in het dagelijks leven hebt.”

De beroemde mediawetenschapper Marshall McLuhan zei ooit: “The medium is the message.” Elke technologie, zei hij, herstructureert het sociale en economische verkeer op zijn eigen manier. Is de ene technologie in dat opzicht niet gewoon slechter dan de andere?

“Dat is technologisch determinisme, waarbij de technologie of het medium overal de schuld van krijgt. Deterministen zeggen: games leiden tot geweld en verslaving en daar kunnen we niets aan doen. Grand Theft Auto krijgt die kritiek vaak: een spel waarin je mensen moet doodrijden en neerschieten, dat kan toch niet anders dan negatief gedrag uitlokken? Dan zeg ik: als je een actiefilm in de bioscoop hebt gezien, wil je na afloop toch ook niet automatisch iedereen overhoop knallen?

“Er zijn veel studies naar geweld en games gedaan. Dan blijkt dat de meeste mensen er helemaal niet mee bezig zijn dat ze anderen doden. We kunnen technologie niet overal de schuld van geven, we moeten nadenken over hoe we als samenleving een technologie gebruiken en waarom.”

Je hebt een zoon. Hoe oud is hij?

“Drie, dus veel te jong om Fortnite te spelen. Maar als hij oud genoeg was, zou ik het toejuichen. Omdat hij allerlei vaardigheden ontwikkelt. Het is alleen wel je taak als ouder om te zorgen dat dat op een verantwoordelijke manier gebeurt. Mijn overtuiging is dat ouders hun kind moeten begeleiden in al het contact dat hij met andere mensen heeft, of dat nou online is of op het schoolplein.”

Volgens cynici is het spel zo ontworpen dat het helemaal draait om consumptie en status. Kun je daar wel tegenop als ouder?

“Zo’n spel reflecteert de samenleving, het creëert geen nieuwe behoeftes. Als een tiener in Fortnite geld wil uitgeven omdat hij waarde hecht aan een bepaalde move of outfit, is dat omdat hij in het dagelijks leven soortgelijke verlangens heeft. Zoals mijn kind niet elke week een nieuw paar Nikes krijgt, mag hij ook niet elke week een nieuwe skin. Ik zou kinderen bijbrengen: het gaat om wat je doet, niet om wat je hebt. Nog een positief aspect aan gamen: het geeft je een nieuwe mogelijkheid om met je kind te bespreken wat hij en jij belangrijk vinden in het leven en hoe je je wil verhouden tot anderen.”

Zijn bepaalde kinderen kwetsbaarder voor de verleidingen van dit soort games?

“Het zijn vaak kinderen met problemen in hun ontwikkeling. Sociale vaardigheden zijn onderontwikkeld of ze verkeren in een isolement, bijvoorbeeld omdat ze op school of door ouders aan hun lot worden overgelaten. Dit soort kinderen zijn gevoeliger voor gameverslaving en voor druk op sociale media, maar ook voor andere soorten psychologische aandoeningen als anorexia en drugsverslaving.”

Ben jij een gamer?

“Ja. Sinds mijn vader met een Nintendo thuiskwam, toen ik een jaar of acht was. Ik houd van platformgames als LittleBigPlanet. En ik speel Grand Theft Auto met mijn man. Hij doet de missies waarin hij moet schieten, ik de strategische missies. Maar als ik er de tijd voor had, zou ik zeker Fortnite gaan spelen.”

Het spel doet het goed onder vrouwen. Heeft het een emanciperende rol in de gamewereld?

“De exacte cijfers ken ik niet, maar het wordt inderdaad relatief veel door vrouwen gespeeld. Ik snap dat wel. De vormgeving is een beetje cartoonesk en het is niet zo duister als traditionele schietspellen. Het heeft voor elk wat wils.”

Een Britse website berichtte onlangs over een toename van het aantal scheidingen door Fortnite. Wat dacht je toen je dat las?

“Als stellen scheiden, doen ze dat omdat ze relatieproblemen hebben. Niet omdat een van de twee overmatig gamet. Het kan wel een symptoom zijn. Als je niet met elkaar praat of er niet meer van geniet om tijd met elkaar door te brengen, dan leidt dat tot escapisme. De een gaat de kroeg in, de ander gaat gamen. En om eerlijk te zijn, als ik zou moeten kiezen: ga gamen. Dat is gezonder dan overmatig drinken.”