Een dikke middelvinger naar de architectuur

Niet iedereen was tijdens de bouw van de campus in de jaren zestig fan van al die grijze gebouwen.” Dat is volgens Cora Boele, beheerder van het academisch erfgoed van de EUR, de verrassend praktische reden waarom er zoveel kunst te vinden is in en rondom de EUR-gebouwen.

Onder leiding van professor Piet Sanders, oprichter van de juridische faculteit van de EUR naar wie het gelijknamige gebouw vernoemd is, werden kustenaars gevraagd kleur te geven aan de grijze en betonnen kolossen op de campus. “Daarom is een groot deel van de campuskunst ook van eind jaren zestig. Er werden toen grote namen gevraagd om werken te maken.”

Het hiervoor benodigde geld kwam vanuit de wet Percentage beeldende kunst, die halverwege de vorige eeuw werd ingevoerd. “Die wet houdt in dat ongeveer 1 procent van de bouwkosten van overheidsgebouwen moet worden besteed aan kunst. Dat is nog steeds zo, al wordt deze regeling soms over het hoofd gezien.” Ondanks die ontwikkeling hangen ook de nieuwe gebouwen op Woudestein vol met kunst. Een speciale commissie bepaalt wat er wordt aangekocht en houdt de bestaande collectie in de gaten. “Daar zitten ook mensen in van buiten de universiteit. Zo voorkomen we dat bijvoorbeeld een decaan kan zeggen: dit beeld is mooi, dat koop ik. Dat mag hij of zij wel doen, maar dan met eigen geld voor op de eigen kamer.”

Meer dan genoeg kunst dus op de campus. Maar is het ook de moeite waard om er na een lange dag werken of studeren langs te lopen? Op verzoek van EM stelt de Rotterdamse kunstenaar Gyz La Rivière zijn lijst met favorieten samen uit de collectie van de universiteit. Een rondgang langs deze werken zorgt bij hem voor vreugde, frustratie, bewondering en verwondering.

↑ Zonder Titel, Karel Appel, 1969 – Het tegeltableau op het voormalige H-gebouw valt veel bezoekers van de campus waarschijnlijk niet meer op, maar La Rivière is onder de indruk. “Dat is juist zo knap, dat het werk geïntegreerd is in het gebouw en het voor iedereen zo vanzelfsprekend is. Die heldere kleuren vormen zo’n mooi contrast met dat keiharde, grijze gebouw. Het is een een-tweetje. Een dikke middelvinger naar de architectuur, dat wil ik er graag in zien. Dit tegeltableau is trouwens een schenking van de (still going strong) Meelfabriek Meneba. Appel is ook op andere plekken in Rotterdam te vinden, zoals aan de Technikon gevel van jeugdtheater Hofplein.”

↑ Ogenblikken, Willem Oorebeek, 2015 – Voor veel studenten die dagen in Polak doorbrengen komt het misschien als een verrassing, maar de ‘spiegelmuren’ op de vijf achterwanden in het gebouw zijn kunstwerken. “Het komt niet helemaal uit de verf. Daarvoor zit de kunst te veel geïntegreerd in het gebouw. Ik weet niet of ik het heel mooi vind, maar ik vind het in ieder geval aangenaam. De weerspiegeling zorgt elke keer voor een ander beeld. Het werk speelt heel erg met de lijnen van het gebouw. Mijn tip: ga naar de bovenste verdieping. Daar is natuurlijk licht en dat maakt het kijken veel aangenamer.” Oorebeek is ook bekend van zijn werk aan de gevel van het Bilderberg Parkhotel in het centrum (met de stippen).

↑ Rotterdam in keramiek, Piet van Stuyvenberg, 1969 – De locatie van het werk, verstopt achter een hekje naast de ingang van het Erasmus-gebouw, maakt de kunstenaar een beetje boos. “Het is een heel, heel slechte plek. Je lijkt wel in overtreding als je dit kunstwerk bekijkt. Terwijl het echt een betere plek verdient, want het is gewoon een mooi ding. De cirkel breekt qua vorm en materiaal heel mooi met het beton en de omgeving.” De drie stippen op het kunstwerk verwijzen naar de onderwijslocaties van de Nederlandsche Handels-Hoogeschool en Nederlandse Economische Hogeschool, de voorlopers van de Erasmus Universiteit. Het begon allemaal in 1913 aan de Blaak. In 1916 verhuisde de NHH naar de Pieter de Hoochweg en 1968 was de nieuwbouw van de NEH in Kralingen klaar (de huidige campus Woudestein).

↑ Etende mensen, Lucebert, 1969 – La Rivière is niet blij met de locatie, de gang tussen de Aula en het Theil-gebouw. “Het werk is gemaakt voor een studentenkantine in het Tinbergen-gebouw. Daar past het ook veel beter dan hier. Nu heb je niet de ruimte om naar het werk te kijken. Maar je moet het werk wel in z’n tijd zien. Die naoorlogse gasten zijn murw gebeukt door alle gebeurtenissen. Daarom schilderen ze bijvoorbeeld vrolijke, etende mensen. Heel kinderlijk, zoekend naar onschuld en vrijheid.” Lucebert is naast een groot kunstenaar ook een befaamd dichter. “Hij is ook auteur van een van de bekendste dichtregels van Rotterdam: ‘Alles van waarde is weerloos’. Die hangt sinds kort weer op de Blaak.”

↑ Zonder Titel, Dick Elffers, 1969 – De kunstenaar valt even stil als hij de drie witte wandreliëfs in het Theil-gebouw ziet hangen. “Wow. Echt heel mooi. Gemaakt door de broer van een van de architecten van het gebouw. Wat eerder in Polak niet echt uit de verf kwam, lukt hier wel. Het kunstwerk is duidelijk onderdeel van het gebouw. Bam, dat witte springt er echt uit. Gewoon heel goed gedaan. Het doet ook totaal niet gedateerd aan. Dit is toch wel het mooiste werk op de campus.” Ander werk van Elffers hangt onder andere in Hoogvliet en op de SS Rotterdam.

↑ Tegelwand, Bouke Ylstra, 1969 – Diep verborgen in het Sportgebouw, met het geluid van stuiterende basketballen op de achtergrond, hangt een van de favorieten van La Rivière. “Heel bizar, want er loopt hier geen mens, maar dit is echt heel goed. De tegelwand werkt het beste om van buitenaf of van een afstand te bekijken. Het – en dat bedoel ik totaal niet negatief – doet ook denken aan de kunst die vroeger in elk zwembad hing. Gedateerd, maar in kleurgebruik past het heel erg bij de universiteit. Ronde lijnen en vormen plus kleuren, tegendraads aan de architectuur. Dit soort kunst wordt ook niet veel meer gemaakt. Daarom vind ik dit soort werken ook extra tof, want de kunde om dit te maken lijkt verloren te gaan.” Op metrostation Stadhuis en in de Bredestraat hangen andere kunstwerken van Ylstra.

↑ Wandreliëf(s), Cor van Kralingen, 1959 – Op Hoboken, tegenover de AKO in de centrale hal van het Erasmus MC, liggen ‘verstopt’ in wat plantenbakken deze reliëfs. “Leuk dat dit werk is teruggekomen, want het hing lange tijd bij de hoofdingang van het Dijkzigt-ziekenhuis. De reliëfs beelden ontwikkelingen uit van de medische wetenschap door de jaren heen. Het past heel goed bij het ziekenhuis. Dit soort werken wordt ook amper meer gemaakt, en is heel anders dan wat hier voor de rest te zien is. Dit kunnen veel meer mensen mooi vinden, want het is heel illustratief.” Wel beklaagt de kunstenaar zich wederom over de gekozen plek. “Als het kunstwerk op een mooie plek was verwerkt in de hal en de kijker ook de ruimte had gehad, was het veel beter geweest.” Van Kralingen is ook bekend van de acht waterdieren op/aan de hoeken van de Hofpleinfontein en de Twentse Ros op het dak van de voormalige Twentsche Bank aan de Blaak 28.

↑ ‘Coolsingelziekenhuis in de vuurzee’, Louis van Roode, 1961 – “De gemiddelde voorbijganger die het ziekenhuis via de hoofdingang binnenkomt, ziet dit kunstwerk niet eens. Dat is heel jammer, want het is heel mooi. Op het mozaïek is het oude Coolsingelziekenhuis te zien. Dit gebouw stond waar nu boekhandel Donner zit. Van het ziekenhuis is niets meer over, behalve een poortje naast de loempiakraam op de Lijnbaan. Ze moeten heel dat gebouw op een andere locatie herbouwen, dat zou supertof zijn.” La Rivière vindt dat het mozaïek ‘heel mooi’ gemaakt is. “Het verdient daarom een prominentere plek. Hele grote kunstenaar is Louis als je het mij vraagt. Andere werken van Louis van Roode zijn onder meer De reis van Erasmus aan het Holbeinhuis en het gigantische werk Zonder Titel en is te zien aan de westelijke gevel van het voormalige Stationspostkantoor naast het Centraal Station.