Complotdenkers en makers van nepnieuws zouden de verkiezingen in de VS richting een stem op Donald Trump gestuurd hebben. Volgens socioloog Jaron Harambam, die dit voorjaar op complotdenkers promoveert, spelen complottheorieën geen grote rol bij de Tweede Kamer-verkiezingen in maart. Dit zegt hij in de januari-editie van Erasmus Magazine.
“Alleen al omdat onze politieke leiders dat nauwelijks doen. Ook zijn de belangrijke verkiezingsthema’s als immigratie en integratie niet vaak in complottheorieën ondergebracht. Eurabia, de theorie over de vermeende invasie van moslims, is bijvoorbeeld niet echt populair in Nederland.”
Geframed als nep

Harambam promoveert dit voorjaar op complotdenkers. Hij volgt daarom de discussie over nepnieuws nauwgezet. Dit is geen complottheorie an sich, maar de strijd tegen nepnieuws is volgens hem wel een zorg voor complotdenkers.
“De maatschappij hamert er steeds meer op dat echt nieuws onderscheiden moet worden van nepnieuws, bijvoorbeeld door computeralgoritmes of redactionele teams. Complotdenkers vrezen dat hierdoor alle ongemakkelijke en ongewenste geluiden in de categorie fake news gestopt worden. Als hun nieuwssites en blogs voortaan geframed worden als nep, dan zijn ze niet eens meer online vindbaar.”
Vermeende waarachtigheid

Voor sommigen klinkt dat juist als een goed ding, maar Harambam is hier een groot tegenstander van. “Neem alle onderzoeken naar de aanleiding voor de oorlog in Irak. Die massavernietigingswapens zijn nooit gevonden. Al onze mainstream media hadden het bij het verkeerde eind. Dus hoe echt is echt nieuws? En hoe nep is nepnieuws? Wie bepaalt dat? En op welke gronden?”
De promovendus pleit er daarom niet voor om nieuws te verbieden, maar transparant te zijn over nieuws. “Wie staat hier garant voor, waar komt het vandaan? Traceerbaarheid is voor mij belangrijker dan vermeende waarachtigheid.”
Hij ziet daarom complotdenken ten dele als een kritisch onderdeel van een controlerende laag in de maatschappij. “Het kan natuurlijk ook doorschieten naar een situatie waarin niemand meer weet wat-ie moet geloven, wat funest is voor een open samenleving. Maar laten we eerst maar eens goed onderzoeken waarom zoveel mensen de politiek, wetenschap en media niet meer vertrouwen. Mijn onderzoek is een aanzet daartoe.”