Emotionele reacties op het uiterlijk van zwarte piet domineren de laatste weken het nieuws. Volgens historicus Alex van Stipriaan is de discussie niet iets van de laatste jaren. “Het is logisch dat de emoties hoog kunnen oplopen, één bepaalde groep krijgt nauwelijks gehoor.”
Tijdens de officiële intocht van Sinterklaas, afgelopen zaterdag in Gouda, liepen de gemoederen rondom de zwarte pieten hoog op. Met 90 gearresteerden – zowel voor- als tegenstanders – was er niet bepaald sprake van een gezellige start van het kinderfeest. Vorige week liet hoogleraar Caribische Geschiedenis Alex van Stipriaan in Studio Erasmus zijn licht schijnen over de escalerende zwartenpietendiscussie.
Weinig gehoor
Naast scheldpartijen en opstootjes op straat, stapten tegenstanders naar de rechter om hun gelijk te halen. Verbaasd over het explosieve karakter van het debat is Van Stipriaan, zelf uitgesproken voorstander van het aanpassen van zwarte piet, niet. “Hier wordt al zo’n vijftig jaar over gediscussieerd, waarbij één bepaalde groep nauwelijks gehoor krijgt. Het is logisch dat de emoties dan hoog kunnen oplopen. Toch komt volgens mij de geweldsdreiging voornamelijk van één kant, namelijk het pro-zwartenpietenkamp.”
Agressief mannetje
Veel Nederlanders hebben het gevoel dat hen, wanneer zwarte piet niet langer zwart zou zijn, een aloude traditie wordt afgenomen. Volgens Van Stipriaan is er eigenlijk niks nieuws onder de zon, en is het karakter van de helper van Sinterklaas in de loop der jaren al vaak veranderd. “In de jaren zestig bijvoorbeeld, toen ik jong was, was zwarte piet een agressief mannetje, dat dreigde je in de zak mee te nemen naar Spanje of je met de roe te slaan. Pedagogen beseften dat zoiets niet meer van de tijd was, waardoor verandering noodzakelijk was. Om de traditie voor iedereen fijn te houden, is dat nu weer zo.”
Glijdende schaal?
Dat de noodzaak van het veranderen van het stereotiepe karakter van de pieten nog niet door iedereen wordt ingezien, heeft volgens Van Stipriaan voornamelijk emotionele redenen. Op de vraag of er rationele argumenten zijn om zwarte piet zwart te houden, antwoordde de historicus dan ook simpel: “Volgens mij niet.” Tegenstanders, zoals de fractie van Leefbaar Rotterdam, zijn van mening aan dat een afschaffing van zwarte piet zal leiden tot een glijdende schaal: als deze traditie verandert, kunnen alle traditionele elementen van onze Nederlandse cultuur in twijfel getrokken worden. “Het is wel grappig als het Nederlanderschap van een PVV’er of Leefbaar-mens afhangt van een zwarte piet, die dan ook nog eens Afrikaanse trekken heeft”, lacht Van Stipriaan dat argument weg.
Om tegenstanders tegemoet te komen, kwamen diverse gemeenten al met de beruchte kaas- en stroopwafelpieten. Zelf heeft Van Stipriaan geen ideaaltype, maar juicht hij de ideeën van harte toe. “Laat duizend bloemen bloeien, zolang het stereotiepe, Afrikaanse karakter maar verandert.”
Wil je het volledige gesprek met Alex van Stipriaan in Studio Erasmus terugkijken? Dat kan hier. MvS
