Liefhebbers associëren populaire muziek met plezier en verbroedering. Toch is racisme ook werkzaam in de popcultuur, zeggen twee EUR-onderzoekers. Daarover vanavond discussie en muziek in het Rotterdamse podium Worm.

Samen met zijn naaste collega Pauwke Berkers organiseert cultuurwetenschapper Julian Schaap (Erasmus School of History, Culture and Communication) vanavond het publieksdebat over racisme in de popcultuur. Volgens de onderzoekers is de huidige popcultuur niet vrij van racisme. Zo onderzocht Schaap muziekrecensies, en moest hij tot de conclusie komen dat zwarte muzikanten die ‘witte muziek’ maken, zoals rockmuziek, stelselmatig lager worden gewaardeerd door de muziekcritici. Bovendien worden zwarte rockmuzikanten impliciet beschreven in raciaal geladen termen. Want hoezeer deze muzikanten ook rockmuziek willen maken, toch zit hun stem volgens de recensenten altijd vol ‘soul’ en ‘rap’. Ze worden consequent vergeleken met figuren als Jimi Hendrix en Lenny Kravitz, terwijl je ze net zo gemakkelijk in verband kan brengen met John Lennon of Mick Jagger. “Het gaat dan niet zozeer om expliciet racisme dat je kunt associëren met bijvoorbeeld Nazi-punk”, zegt Schaap, “maar wel om impliciet racisme, dat vaak verhuld en onbewust werkzaam is.”

Elvis en oom Tom

De titel van de avond – ‘Elvis has finally left the building?’ – verwijst naar Elvis die de van oorsprong zwarte rock-‘n-roll populair maakte bij een wit publiek. Zoals Eminem dat in de jaren ’90 dunnetjes overdeed voor de hiphop. Elvis kon zwarte muziek ‘witwassen’. “Maar andersom is het nog zeer moeilijk om etnische grenzen te overschrijden”, zegt Julian Schaap. Er lijkt zoiets als een ‘wit privilege’ werkzaam: “Alleen witte mensen mogen alles maken en alles beluisteren. Maar zwarte mensen moeten zich bij hun eigen muziek houden. Die opvatting leeft vaak onbewust bij recensenten die muziek beoordelen, maar ook in de zwarte gemeenschap zelf. Luister je naar rock, dan loop je het risico uitgemaakt te worden voor ‘oom Tom’ of ‘Bounty’. Dit soort impliciete vooroordelen spelen in alle groepen en lagen van de bevolking.”

Niet zwartepieten

Omdat het (Engelstalige) publieksdebat in de slipstream plaatsvindt van een groot internationaal congres op de Erasmus Universiteit over popmuziek, konden ook verschillende internationale sprekers bereid worden gevonden om naar Worm te komen. Daarnaast is er muziek. Ook benadrukt Schaap dat het debat met een vleugje humor en zelfspot zal worden gevoerd. Want het is niet de bedoeling om te ‘zwartepieten’, maar om iedereen bewust te laten worden van zijn eigen hersenkronkels.

Popweek en Popronde

Het programma van vanavond is gratis, en staat aan de vooravond van de Popronde en de Rotterdamse Popweek. Vanaf vrijdag 7 november tot en met zondag 16 november zijn er door heel Rotterdam diverse concerten te bezoeken. DR