Openheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid waren de kernwoorden voor alle drie de sprekers tijdens de Opening Academisch jaar, maandag 1 september. De opening in aanwezigheid van Koning Willem-Alexander, was tevens de afsluiting van het lustrumjaar.

Met de dooddoener ‘vertrouw ons nu maar, wij weten wat we doen’ komen universiteiten dezer dagen niet meer weg, stelde Collegevoorzitter Van der Meer Mohr in haar openingstoespraak. Terecht ook, meent ze, maar tegelijk zitten de universiteiten daarmee klem in de paradox dat ze aan de ene kant steeds beter presteren en zich kunnen meten met de wereldtop, en aan de andere kant steeds meer verantwoording moeten afleggen en voldoen aan kwaliteitsstandaarden. “Maar we hebben ook autonomie nodig, dat is een productievere manier om excellentie te kunnen bereiken, dan met overheidscontroles.”

Dutch Paradox

Ook gastspreker Hans Clevers, president van de Koninklijke Akademie voor Wetenschappen, benadrukte in zijn verhaal dat de vraag van de overheid naar onderzoek dat direct wat concreets oplevert, geen vernieuwing brengt. “Een top-down-benadering past bij toegepast onderzoek, maar de echte vernieuwende veranderingen komen niet van het verbeteren van bestaande producten. De grootste innovaties komen van gewoon onderzoek, door creatieve scherpe geesten met een diepe interesse in de mensheid, de natuur en de wereld om ons heen”, aldus Clevers.

En Nederland is daar goed in; hoewel er steeds minder geld naar onderzoek gaat, is de output van Nederlandse wetenschappers alleen maar gestegen. Dit wordt internationaal al de ‘Dutch Paradox’ genoemd. Nederlanders zijn nieuwsgierig, durven vragen te stellen en zijn niet bang om met iedereen in discussie te gaan, aldus Clevers’ analyse.

“Waarom zouden we bezuinigen op iets waar we zo veel beter in zijn dan bijna elk ander land?” vraagt Clevers zich daarna af. “Iets dat zo diep in ons DNA verankerd zit? Waarom kunnen we niet toegeven dat wetenschap een nationaal talent is, zoals we dat zo makkelijk doen als het over voetbal gaat?”

Open cultuur

Rector Magnificus Huib Pols opende daarop het Academisch jaar na zijn collega-wetenschappers te hebben opgeroepen komend jaar het motto ‘Strength from Openness’ te hanteren. Wetenschappers moeten niet alleen autonome professionals zijn, maar ook team players. “Door actief elkaar op te zoeken. Door zowel kritisch als ondersteunend te zijn naar elkaar. Zo’n open cultuur is wat mij betreft van cruciaal om vooruit te komen.” WG/foto: Michelle Muus