April 2009

Desultor of dilettant

3 april ’09

Rechts: Willem Verbeke

‘Solliciteren met hersenscan’, kopten de kranten over het onderzoek van marketingprofessor Willem Verbeke. Een stortvloed van kritiek volgde. Maar is hij nu een dilettant of een moderne ‘desultor’?

Vandaag modereerde ik, voor een volgend artikel, een treffen tussen Willem Verbeke en onderwijspsycholoog Remy Rikers, allebei van de EUR. Eerstgenoemde, Verbeke dus, vermoedt dat we meer ‘hard wired’ zijn dan we wel eens denken. Waarin we succesvol worden, ligt tamelijk vast besloten in ons brein.

Rikers gelooft echter meer in de these dat ‘een dubbeltje een kwartje kan worden.’ Wanneer je genoeg wilskracht hebt, kan je heel ver komen.

Het verslag van die interessante confrontatie is te lezen in Erasmus Magazine nummer 18. Maar ik verklap alvast: Verbeke is een man met leuke, goede ideeën en zeker niet de rabiate, amateuristische hersenwetenschapper die sommigen vermoeden.

Zelf ziet hij het zo: “Je moet eigenlijk elke vijf jaar een streep trekken en jezelf vernieuwen’. Hij heeft er een hekel aan dat er mensen zijn die na hun studie zeggen: nu is het wel klaar zo. Huisje, boompje, beestje? Nee dank u. Verbeke dook, als afgestudeerd filosoof, daarna gewoon vol enthousiasme in de neurowetenschappen.

En waarom ook niet? Wil je excelleren, dan moet je door blijven leren. En liefst, zoals Verbeke zegt, op zo veel mogelijk terreinen waar je liefst nog zo weinig mogelijk vanaf weet. Als een waarachtige ‘desultor’, de Romeinse figuur uit de oudheid die van het ene op het andere paard kon springen, in volle vaart.

Beetje jammer: de mogelijkheden zijn op dit moment nog steeds beperkt. Ja, inter- en multidisciplinariteit worden gestimuleerd, maar wel binnen strikte grenzen. We hebben een bachelor-masterstructuur. Maar zoals je in de VS eerst drie jaar Engelse letterkunde kan studeren en daarna een jaar (of twee jaar) criminologie, dat kan hier volgens mij niet.

Echt werk van een Liberal Arts-opleiding is er aan de EUR, in tegenstelling tot veel andere Nederlandse universiteiten, ook nog steeds niet gemaakt. Dat paard, beladen met nieuwe onderwijs- en onderzoekmogelijkheden, raakt uit ons zicht, hier in Rotterdam.

Nog fnuikender is ‘s lands mentaliteit op dit gebied. Probeer je over de schutting heen te kijken en andere, jouw vreemde kennisbronnen aan te boren, dan word je al snel dilettantisme verweten. Schoenmaker blijf bij je leest, je nauwe, smalle leest.

Wat niet wegneemt dat er ook genoeg amateuristische wetenschappers bestaan. Ik zelf heb twijfels bij zijn niemendalletje ‘Nieuwsgierig leiderschap’, een zelfhulpboekje voor leiders van morgen. Maar ik vermoed toch wel een echte desultor in Verbeke, na ons gesprek vanochtend. Men oordele zelf, natuurlijk.

Het recht van Star Wars

24 april ’09

Wat heeft Mohammed Faizel Enait, de jonge advocaat en EUR-alumnus die niet wil opstaan in de rechtszaal, met Darth Vader te maken?

Leuk debat bijgewoond gisteren, in de Senaatszaal. Mohammed Enait kwam uitleggen waarom hij niet opstaat in de rechtszaal. En wetenschappers, zoals de socioloog Willem Schinkel en de filosoof Henk Oosterling, gaven daar hun interpretatie bij. In EM nummer 18 is daar een artikel over te lezen, door onze eindredacteur Gert van der Ende. Toch een beetje de Martin Bril (hebbe zijn ziel) van onze redactie, dus de beschrijving van de bijeenkomst laat ik graag aan hem over.

Interessant punt dat boven kwam drijven: moet het rechtsbedrijf niet veel meer multicultureel ingericht? Zoals iemand uit het publiek opmerkte: wanneer is de tijd rijp voor een rechter met een hoofddoekje?

Het zal moeilijk worden zegt Enait. Het rechtsbedrijf is een elitaire kliek van witte mannen, volgens hem. En daar konden de meeste discussianten (waaronder de filosoof Henk Oosterling) ver in meekomen.

Het is begrijpelijke kritiek op het establishment. Hoewel ik toch graag de illusie koester dat die witte mannen het recht dienen, en niet hun eigen sociale klasse of geloof. En dat de symbolische elementen, de toga’s en de regels van wanneer je moet staan of zitten, staan voor de onpartijdigheid. Als een soort masker dat laat zien dat individuele opvattingen er niet toe doen: men speelt, voor zover mogelijk, een objectieve rol op het toneel van de rechtszaal.

Ik kom er zo op terug.

Want een leuk artikel van wetenschapsjournalist Bart Braun in het Leidse universiteitsblad Mare. Hij interviewde godsdienstwetenschapper Markus Davidsen, die onderzoek doet naar religies in verhalen. Davidsen heeft ook een oog voor de nieuwe, postmoderne vormen van godsdienst. De aanhangers geloven dan bijvoorbeeld in de wereld van horrorschrijver H.P. Lovecraft. Of ze blijken heilig te geloven in The Force van Star Wars.

Deze gelovigen, zegt Davidsen, voelen zich niet aangesproken tot de traditionele religies. Zij beleven religie op een meer ‘dynamische’ en meer ‘spirituele’ manier. Wat volgens mij niet zoveel verschilt van moslims die de rechtspraak als een minder statisch instituut willen inrichten, zodat ook zij zich aangesproken kunnen voelen binnen het rechtsbedrijf.

Tja. Hoe zou de rechtszaal eruit gaan zien wanneer de postmodernen ook hun rituelen, symbolen en kledingvoorschriften mee gaan brengen? Kunnen we er ons op verheugen, dat we in de toekomst naast de witte pruiken en de hoofddoekjes ook rechters met een Darth Vader-masker zien rechtspreken?