Drie dagen na de bekendmaking van de dood van Osama Bin Laden zijn er nog steeds geen foto’s als bewijs. Martijn Kleppe werkt als promovendus op de afdeling Media en Communicatie aan de Erasmus Universiteit en doet onderzoek naar icoonfoto’s. “De roep om beeldmateriaal is nooit eerder zo groot geweest als nu.”
Waarom is het zo belangrijk dat er beelden worden vrijgegeven van de dood van Osama Bin Laden?
Kleppe: “Mensen willen eerst iets zien, voordat ze geloven dat het waar is. Op dit moment is er nog geen enkel bewijsmateriaal voor de dood van Bin Laden naar buiten gebracht. Het duurt zo lang tot er beelden worden vrijgegeven, dat het voer geeft om te denken dat er iets ander is gebeurd. Je hoort nu al dat er verhalen naar buiten komen van bijvoorbeeld de twaalfjarige dochter van Bin Laden, die naar eigen zeggen aanwezig was bij zijn executie. Dat soort verhalen zullen er meer komen en een gevaar vormen voor het ‘Amerikaanse verhaal’. Maar ik moet zeggen dat de roep om beeldmateriaal nog nooit zo groot is geweest als nu – dit is heel opmerkelijk.”
Waarom denk je dat de Amerikaanse regering nog geen beelden heeft vrijgegeven?
“Daar kun je eindeloos over speculeren. Er wordt gesuggereerd dat de beelden te gruwelijk zijn om te tonen, en dat het reacties op kan roepen uit de islamitische wereld. Dat kan allemaal, maar er zal ongetwijfeld een hele goede reden zijn waarom we nog geen beelden hebben gezien. Ze hebben tien jaar de tijd gehad om dit voor te bereiden. Tot nu toe is de communicatie – op het gebrek aan bewijsmateriaal na – uitmuntend gedaan. Het begon met de ingetogen, statige persconferentie van president Obama, die live te zien was op negen zenders in Amerika. Nu worden er steeds kleine brokjes informatie naar buiten gebracht, zoals de foto van maandagavond waarop onder andere Obama en Clinton in de ‘Situation Room’ van het Witte Huis te zien zijn.”
Obama en zijn medewerkers in de ‘Situation Room‘ van het Witte Huis
Is deze foto naar buiten gebracht om toch wat bewijs te tonen?
“Zeker, de timing was perfect en het is een briljante foto. Vooral om wat we dénken te zien. Iedereen denkt dat, vooral door de schrikreactie van Clinton, zij getuige zijn van de executie van de grootste schurk der schurken. Maar dat weten we niet, misschien komt over vijf jaar pas naar buiten dat we eigenlijk iets heel anders zien. De actie zelf en de communicatie eromheen is heel goed geregisseerd, maar de Amerikaanse regering dreigt nu de controle te verliezen.”
Is de foto van Obama en zijn medewerkers in de ‘Situation Room’ een voorbeeld van een ‘icoonfoto’?
“De foto heeft inderdaad een hoop potentie. Hij wordt overal gepubliceerd, heel veel mensen hebben hem gezien. Daarnaast is het een heel krachtige foto. Er staan veel bekende mensen op, de gezichten van iedereen zijn goed te zien, niemand staat ergens achter verscholen. De belichting en kwaliteit zijn goed. Er gaat een soort mystieke kracht van uit. Daarnaast zie je dat de foto onmiddellijk wordt eigen gemaakt door het publiek doordat er persiflages op verschijnen. Obama met een joystick in zijn handen terwijl hij zit te kijken, dat is echt hilarisch. Maar het is afwachten welke foto over tien jaar meteen bij mensen in hun hoofd opkomt, als je hen vraagt welk beeld ze hebben bij de dood van Bin Laden.”
Verwacht je dat er wel beeldmateriaal naar buiten zal worden gebracht?
“Ongetwijfeld. De kans dat er foto’s uitlekken is tegenwoordig zo groot, die krijgen we echt wel te zien. Maar de Amerikaanse regering zal daar zo hun eigen afweging voor hebben. Het hoofd van de CIA heeft inmiddels gezegd dat hij verwacht dat de foto’s naar buiten worden gebracht, dus wie ben ik om daar aan te twijfelen?” BK
Promovendus Martijn Kleppe schreef samen met Henri Beunders, hoogleraar Geschiedenis van Maatschappij, Media en Cultuur, een artikel voor de Groene Amsterdammer over de manier waarop het nieuws van Bin Laden’s dood wordt gebracht.
