Opstand in de Arabische wereld

Wat is er gaande in de Arabische wereld? Slaan de revoltes in Tunesië en Egypte over naar de rest van de regio? Daarover debatteerden wetenschappers en insiders vanmiddag op de EUR.

Bertus Hendriks, journalist en Midden-Oostendeskundige en senior visiting fellow van Instituut Clingendael, ging vooral in op de huidige situatie in Egypte. Ko Colijn, bijzonder hoogleraar Internationale betrekkingen aan de EUR, columnist Vrij Nederland en directeur Veiligheid aan Instituut Clingendael, belichtte de mogelijke scenario’s waar volgens hem denktanks in Amerika en Tel Aviv zich nu het hoofd over breken. Dick Douwes, decaan van de Erasmus School of History, Culture, and Communication en arabist, maakte een vergelijking tussen Egypte en Syrië. Henri Beunders, hoogleraar Geschiedenis van Maatschappij, Media en Cultuur aan de EUR, sprak over de rol van de massamedia en de sociale media. De zaal in het M-gebouw was aardig vol.

Genadeloos

“De uitkomst is allerminst zeker, maar Mubarak is hoe dan ook geschiedenis”, zei Bertus Hendriks. Volgens hem is nu vooral vicepresident Omar Suleiman aan de macht. “De voormalig directeur van de geheime dienst zou de opstand wel neer willen slaan. Hij heeft ervaring met het genadeloos onderdrukken van islamitische organisaties in Egypte in de jaren negentig. Maar of de legertop daarin mee wil gaan is nog de vraag.” Een van de redenen dat de demonstranten niet opgegeven is volgens Hendriks het feit dat het regime wel vaker heeft toegezegd op eisen in te gaan en daar dan later weer op terugkwam.

Cartoon: Carlos Latuff.

Mogelijke scenario’s

“Geostrategie en rechtvaardigheid gaan in dit geval niet goed samen”, zei Ko Colijn. “Egypte is op dit moment een te belangrijke bondgenoot van de Verenigde Staten om te laten gaan.” De twee meest extreme scenario’s in Egypte zijn volgens hem in de eerste plaats de optie dat de Moslimbroederschap aan de macht komt met steun van Iran en Hezbollah, het vredesverdrag met Israel opgeschort wordt en het Suez kanaal gesloten wordt. Het andere uiterste zou zijn dat Mubarak rustig vertrekt naar een kuuroord en de revolutie zich verspreidt door de regio en democratische, tolerante regimes opkomen. Beide uitersten leken Colijn zeer onwaarschijnlijk.

Logo’s en iconen

Henri Beunders gaf aan dat volgens hem de revolutie in Egypte en de rest van de Arabische wereld niet zonder een logo, icoon of kleur kan om te slagen. “Zoals de doodgebloede studente Neda die een symbool werd tijdens de Groene revolutie in Iran”. Hij zou de demonstranten uit pr overwegingen willen adviseren allemaal het woord ‘freedom’ op hun borden schrijven in plaats van ‘Mubarak leave’. Volgens iemand uit het publiek zou dit een te grote versimpeling van de zaak zijn en is duidelijkheid voor journalisten en het publiek wel prettig, maar helpt het de demonstranten niet.

Symbool

Beunders bekritiseerde het feit dat bijna alle journalisten op het centrale Tahrir-plein blijven en niet veel naar andere wijken en steden gaan. “Journalisten maken vergelijkingen met eerdere gebeurtenissen: Peking 1989, Moskou 1991 en ze denken dat het hetzelfde zal gaan.” Een student journalistiek uit het publiek zegt: “Het plein is het symbool. Daar gebeurt het. Daarom zijn ze daar.” 

Demonstratie op het Tahrir-plein in het centrum van Cairo. 

Politieke agenda

Helaas was er door alle boeiende betogen nog maar weinig tijd over voor vragen uit het publiek. Een van de toeschouwers wilde weten vroeg hoe het zit met een mogelijke politieke agenda van de Arabische nieuwszender Al-Jazeera. Ko Colijn gaf aan de indruk gekregen te hebben dat het een hele professionele organisatie is zonder agenda. Dick Douwes zei dat hun agenda in de eerste plaats commercieel is en dat het in ieder geval een goed alternatief is naast de traditionele staatsmedia die enkel een mooi beeld van de politieke leiders geven.

Ongeletterd

Het regime is op het moment bezig met een mediaoffensief om via de staatstelevisie de grotendeels ongeletterde massa voor zich te winnen, vertelde Hendriks. “Enkele journalisten van de staatstelevisie hebben inmiddels ontslag genomen omdat ze niet meer mee willen werken aan het verspreiden van leugens. Als er meer volgen is dat heel belangrijk voor de demonstranten.”

Stilte in Damascus

Dick Douwes verwachtte dat het leger in zowel Egypte als Syrië uiteindelijk zichzelf zal beschermen. Hij gaf aan veel overeenkomsten te zien tussen beide landen: “De regimes zijn seculier, gebaseerd op socialisme en zijn bijna een met het leger. In beide landen is een groot deel van de bevolking minderjarig, stijgt de bevolking explosief en hebben jongeren te weinig mogelijkheden.” Bij de afgelopen weekend geplande demonstratie in Syrië kwamen echter maar enkele honderden demonstranten opdagen die al vrij snel door de duizenden politieagenten naar huis gestuurd of gearresteerd werden. “Het blijft er voorlopig nog wel stil”, was daarom de verwachting van de decaan.

Cartoon: Carlos Latuff.

Studium Generale en het Erasmus Podium organiseerden het debat. Journalist en schrijver Leon Verdonschot deed de moderatie. TL

Bekijk de video van de NOS over het debat