De EUR forceert een doorbraak in open access-publicaties. Het College van Bestuur verplicht Rotterdamse onderzoekers vanaf 1 januari om hun artikelen aan te leveren bij het openbare EUR-repository RePub. Het is een aanslag op de monopoliepositie van uitgeverijen.

Het ideaal van de vrij toegankelijke kennis ligt in het verschiet, stelde rector Henk Schmidt euforisch bij de opening van het academisch jaar. Per jaar worden aan de EUR vier- tot vijfduizend wetenschappelijke artikelen gepubliceerd. Voorheen verdwenen die in de gesloten tijdschriftenwereld, vanaf komend kalenderjaar staan ze vrij op het internet. Het doel: meer uitwisseling van kennis, een hogere citatie-impact en een betere beschikbaarheid.

Felle kritiek

Het besluit komt niet uit de lucht vallen. Al jaren wordt er felle kritiek geuit op de uitgeverijen, die publiekelijk gefinancierd onderzoek in peperdure tijdschriftabonnementen verhandelen. De EUR is er per jaar meer dan twee miljoen euro aan kwijt, landelijk liggen de kosten op 35 miljoen euro. Schmidt: “De samenleving betaalt dus in feite tweemaal voor wetenschappelijk onderzoek: bij de productie ervan en om het geproduceerde vervolgens te kunnen lezen.”

Vrijblijvende karakter

Door wetenschappers een verplichting op te leggen, raakt open access haar vrijblijvende karakter kwijt. Als je onderzoekers zelf laat kiezen, doet maar een kleine meerderheid mee, zegt Peter van Huisstede, manager van RePub. Hij spreekt dan ook niet van een revolutie, maar van ‘voortschrijdend inzicht’. Bibliothecaris Paul Soetaert vult aan: “Het hangt er vanaf of open acces ook bij andere universiteiten doorbreekt. De huidige betaalde toegang bestaat op basis van monopolies. Er is geen alternatief voor uitgevers als Elsevier en Springer. Maar als deze ontwikkeling wordt doorgezet, komt de boel in een ander daglicht te staan.”

Auteursrechten

RePub bevat nu ruim vijftienduizend documenten. Door de complexe auteursrechten van uitgeverijen zullen straks niet alle actuele publicaties direct beschikbaar zijn. Soms wordt een embargoperiode – vaak van zes maanden – gehanteerd. Maar in ongeveer 80 procent van de gevallen zal deze omzeild kunnen worden, door een geaccepteerde finale auteursversie op te nemen. De komende maanden worden onderzoekers aan de verschillende faculteiten geïnformeerd over de nieuwe procedures. Soetaert noemt de ontwikkelingen ‘uniek in vergelijking met andere onderwijsinstellingen in Nederland.’

Zoekmachines

De technische staf van RePub is ondertussen hard aan het werk om de database zo goed mogelijk leesbaar te maken voor externe zoekmachines. Er is aansluiting gevonden bij disciplinegerichte repositories als SSRN en RePEc

De kick-off van het Rotterdamse open access-project vindt plaats op 13 oktober 2010, 15.30 uur in de Senaatszaal (Woudestein). 

 Foto: Michelle Muus