De economische crisis heeft de ambities voor de kenniseconomie weggespoeld. OCW bezuinigt nog net niet, maar de weg omhoog is voorlopig opgebroken: er komt geen geld bij.
Negen jaar geleden, in maart 2000, zetten de landen van de Europese Unie in Lissabon hun handtekening onder een ambitieuze doelstelling: van Europa de meest concurrerende kenniseconomie ter wereld maken. Binnen tien jaar zouden de staten één procent van het bruto binnenlands product gaan besteden aan research & development.
Lat gaat naar beneden
Intussen legt het kabinet de lat minder hoog: Nederland moet qua onderzoeksinvesteringen op het gemiddelde van de OESO-landen zitten. De Lissabon-doelstellingen zijn gedevalueerd tot een “belangrijke inspiratiebron”, zoals minister Plasterk vorige maand in antwoord op Kamervragen schreef. Het nieuwe streven komt neer op 0,7 procent van het BBP en momenteel zit Nederland op 0,62 procent.
Dat gebrek aan ambitie tekent de begroting. Vlak na zijn aantreden hevelde Plasterk 100 miljoen euro over van de universiteiten naar NWO om de beste jonge wetenschappers te subsidiëren. Zo’n grote ingreep doet hij nu niet. Het draait nu om kleine verschuivingen.
Meer geld voor experimenten
Er staat bijvoorbeeld iets meer geld op de begroting voor de experimenten met graduate schools, waarin promovendi meer vrijheid hebben om hun promotie vorm te geven: volgend jaar 11 miljoen euro en daarna jaarlijks 15 miljoen euro. Ook blijven er voorlopig NWO-subsidies voor vrouwen in de wetenschap (jaarlijks 4 miljoen euro voor het Aspasia-programma) en Mozaïekbeurzen voor allochtone wetenschappers (jaarlijks twee miljoen euro).
Mostafa Mokhles en Rachida Bouamar ontvinden een Mozaïekbeurs (Levien Willemse)
De ambitie om tot de middelmaat te behoren mag eigenlijk geen ambitie heten. Het komt erop neer dat het kabinet de schade wil beperken. Zo blijft er geld beschikbaar om onderzoekers uit het bedrijfsleven tijdelijk bij universiteiten en kennisinstellingen onder te brengen. Maar het grote gebaar blijft uit.
Teleurstelling
Geen wonder dat voorzitter Jos Engelen van NWO teleurgesteld reageert: “Het kabinet laat hét moment liggen om van Nederland een echt kennisland te maken. Nu meer aandacht voor kennis en innovatie maakt ons land veel robuuster.”
Niets is zeker
Het zou zelfs kunnen dat er nog bezuinigd gaat worden, als het kabinet alle taboes laat varen in de aangekondigde ‘heroverweging’ van de overheidsuitgaven. Misschien dat de fundamentele wetenschap het dan extra moeilijk krijgt, ook al staat er een toegewijde wetenschapper als Plasterk aan het roer van OCW. In de troonrede zei koningin Beatrix: “De heroverwegingen moeten er ook toe leiden dat onderwijs, kennis, innovatie en ondernemerschap doelgerichter worden ingezet om economische groei te bevorderen.” HOP
