Van drugsdeals tot gewelddadige beroving: ex-gedetineerde vertelt zijn levensverhaal in college Criminele carrière

“Bij één van onze overvallen moesten we mensen vastbinden. Dat was niet leuk, man. Wij wilden ze helemaal geen pijn doen, het ging puur om het geld!” Gastdocent Martin Miles van Team Enkelband, een re-integratiebureau voor ex-gedetineerden, zit op het bureau in een collegezaal in het Theilgebouw. Voor hem zitten ruim honderd criminologiestudenten aandachtig te luisteren.

In geuren en kleuren vertelt de ex-gedetineerde over zijn criminele loopbaan. Miles is geboren en opgegroeid op het ‘Katendrecht van toen’: een arm havengebied met veel criminaliteit. De oma van Miles’ goede vriend was een drugshandelaar. Toen hij zijn middelbare school startte, begon Miles bij te verdienen als dealer. “Elke ochtend voordat ik naar school ging, dealde ik cocaïne in Slinge”, vertelt hij.

In een paar jaar bouwde Miles een reputatie op. Zijn klanten waren verspreid ‘van Groningen tot Den Bosch’. “Samen met vrienden reisde ik heen en weer met de trein om te dealen”, zegt hij. Ook in de trein had hij het druk. “Alleen tussen Rotterdam en Den Bosch verkocht ik al minstens 10 gram cocaïne.”

Op zijn vijftiende werkte Miles als ‘pakketbezorger’ – een drugskoerier – voor een drugsimperium. “Ik werd redelijk betaald, zo’n 1500 euro per maand, maar mijn baas verdiende er natuurlijk miljoenen mee. Ook zijn klanten waren superrijk”, zegt hij. Daardoor kwam het idee om de klanten van zijn baas te beroven. Duizenden euro’s verdiende hij elke overval, die hij samen met een paar vrienden pleegde. “Het was een gekkenhuis, zo’n overval. Geweld kwam er natuurlijk bij kijken”, blikt hij terug. “Maar we hebben niemand gedood of zo, geld was ons doel en niks anders.”

Nadat ze alle klanten hadden beroofd, bedachten zijn vrienden en hij een nieuwe manier om ‘snelle money’ te verdienen: mensen beroven die uit een casino kwamen. “Dat was wild, man”, vertelt hij. “We reden achter mensen aan die veel cash hadden gewonnen bij een casino en beroofden ze.”

“Hoeveel overvallen heb je in totaal gepleegd?”, vraagt een student.

“Ik weet het niet, man!”, antwoordt Miles. “Zeker heel veel.”

Tot dan toe wist Miles uit de schijnwerpers te blijven. Zijn strafblad was brandschoon totdat een vriend hem verraadde. “Hij pleegde een overval en werd opgepakt. Tijdens de ondervraging heeft hij mijn naam genoemd”, blikt Miles terug. Daardoor werd hij opgepakt en kreeg hij, op zijn negentiende, acht jaar gevangenisstraf.

Miles is een voorbeeld van een ‘adolescence-limited offender’ die docent Abdessamad Bouabid bespreekt in het eerste gedeelte van het college. Dat is iemand van wie de criminele carrière snel stijgt in de vroege adolescentie en stopt wanneer hij volwassen wordt.

“Volgens verschillende onderzoekers zijn er twee redenen waarom zo iemand criminaliteit begaat, namelijk maturity gap en social mimicry”, licht docent Bouabid toe. Met maturity gap wordt bedoeld dat er een gat is tussen biologische en sociologische volwassenheid. “Fysiek ben je volwassen, maar je wordt door je sociale omgeving nog altijd behandeld als een kind. Je krijgt steeds meer verantwoordelijkheden, maar je hebt geen toegang tot de privileges, zoals autorijden of alcohol drinken. Dit leidt tot spanning, en de spanning leidt tot criminaliteit.” Bij social mimicry is de groepsdruk groot. “Je kopieert je vrienden om geaccepteerd te worden in de vriendenkring.” Vooral bij tieners die opgegroeid zijn in een criminele omgeving leidt dit tot crimineel gedrag.

De studenten hebben alleen maar lof voor het college en de docent. Over de structuur is goed nagedacht, vindt student Sanne. “We hebben werkgroepen, hoorcolleges en gastcolleges. Ze vullen elkaar aan, de theorieën in de hoorcolleges bieden verdieping en die kun je toepassen in de werkgroep. En de gastcolleges brengen het vak dicht bij de echte wereld.” Student Michelle is het daarmee eens. “Het college is interactief, er is altijd ruimte voor vragen en discussies”, voegt ze eraan toe.

En over docent Bouabid? “Hij is sowieso de beste docent van Criminologie”, vat student Esmee samen. “Hij kan erg beeldend vertellen en zijn uitleg is altijd helder.” Student Isa vult aan: “Hij kan zich goed verplaatsen in de studenten: hij gebruikt geen moeilijke woorden en maakt leuke grapjes. Naast dat het echt leuk is om naar zijn verhaal te luisteren, is het ook makkelijk om de leerstof op te nemen.” Student Renee voegt eraan toe: “Hij is heel genuanceerd en leert ons om kritisch te blijven kijken naar de theorieën. Hij zegt altijd: het gaat om mensen, niet om wat er in het boek staat.”

Het is tien over half vijf. Gastdocent Miles moet binnen vijf minuten zijn verhaal afronden, maar nieuwsgierige studenten steken nog hun handen in de lucht: hoe lang heeft hij vastgezeten? Welk moment heeft zijn leven gekanteld naar ‘het rechte pad’? Wanneer was de laatste keer dat hij een criminele daad beging?

Van acht jaar straf heeft Miles uiteindelijk vijfenhalf jaar in detentie gezeten en liep hij vervolgens anderhalf jaar met een enkelband vrij. “Toen ik vastzat, zag ik recidivisten weer terugkomen nadat ze een paar maanden vrij waren geweest. Pas toen ik buiten was, snapte ik de reden: ex-gedetineerden krijgen helemaal geen begeleiding waardoor ze makkelijk terugvallen op het criminele pad”, vertelt hij. Daarom richtte hij in 2012 Team Enkelband op, een bemiddelingsbureau dat ex-gedetineerden en schoolverlaters begeleidt terwijl ze re-integreren in de maatschappij.

Studenten Casper en Florian zitten de hele middag op het puntje van hun stoel. “Miles zijn verhaal is superinteressant, je komt meer te weten over hoe zo iemand in de criminele wereld is beland. Daardoor kun je genuanceerder kijken naar de hele loopbaan”, zegt Florian. Casper is het met zijn medestudent eens: “Als criminoloog is het belangrijk dat je de criminele signalen herkent en vroegtijdig aanpakt zodat de loopbaan niet escaleert.”