In aflevering 2 van de podcast Nooit Bewust Opgeslagen komt de economische geschiedenis van het Rotterdamse slavernijverleden aan bod. Vooral de oude stadshavens waren belangrijk: van scheepswerven en de regionale hoofdkantoren van de VOC en de WIC tot statige herenhuizen betaald met geld verdiend in de slavenhandel.

1. Beeld Piet Hein in Delfshaven

Foto 2 Beeld Piet Hein_1900
Het standbeeld van Piet Hein (hier op een ansichtkaart uit 1900), werd in 1870 onthuld. Nu staat het in Delfshaven, uitkijkend over de Achterhaven. Beeld door: Stadsarchief

‘Den admiraal Pieter Pieterszoon Heyn. Het dankbaar nageslacht. Onthuld: 17 oktober 1870’ staat op het beeld van Piet Hein in Delfshaven. Bij de onthulling door koning Willem III stond het beeld nog iets westelijker, op het Piet Heynsplein. Sinds 1966 heeft het deze locatie. Hein staat vooral bekend om het veroveren van de zilvervloot, en dat geld ging naar de machthebbers achter het koloniale systeem. Het portret van Hein heeft in het kantoor van de Rotterdamse West-Indische Compagnie gehangen.

Foto 2 Beeld Piet Hein_2020
Het standbeeld van Piet Hein nu. Beeld door: Milena Chopova
Bron: open.spotify.com

2. VOC-pand in Delfshaven

Foto 3 VOC pand Delfshaven_1779
Rechts het magazijn van de VOC in 1779. Aan het fregat worden herstelwerkzaamheden verricht. Beeld door: Gerrit Groenewegen / Stadsarchief

Het beeld van Piet Hein kijkt uit over de Achterhaven in Delfshaven, waar een oud pand van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) staat. Dat pand was onderdeel van een scheepswerf. Vooral de West-Indische Compagnie (WIC) staat in Nederland bekend vanwege de slavenhandel. Dat ook de VOC hier actief in was, is minder bekend.

In Delfshaven werden schepen voor de VOC gebouwd. “Hier waren wel tientallen tot honderden mensen aan het werk”, vertelt Gerhard de Kok, die onderzoek doet naar de economische kant van het Rotterdamse slavernijverleden, in aflevering 2 van de podcast Nooit Bewust Opgeslagen. “Dat waren timmerlieden, maar ook smeden, touwslagers, echt van alles.” De Kok beschrijft verder dat veel mensen uit de omgeving van de Achterhaven betrokken waren bij de slavenhandel, direct of indirect. Voor de reis was immers niet alleen een schip nodig, maar ook brood, bier, buskruit en nog veel meer.

Foto 3 VOC pand Delfshaven_2020
Een deel van de VOC-scheepswerf staat er nog steeds. Het oude magazijn is nu bewoond. Beeld door: Milena Chopova

3. Lloydkade en Sint Jobshaven

Foto 1 ST Jobshaven_1964
Een foto uit 1964: zicht vanaf de Euromast op de Sint Jobshaven en de Müllerpier. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen hier veel repatrianten aan uit Nederlands-Indië. In die tijd zaten er nog veel havenbedrijven. Beeld door: Ary (A.) Groeneveld / Stadsarchief

In dit deel van Rotterdam kwamen in de twintigste eeuw schepen aan met bijvoorbeeld repatrianten uit Nederlands-Indië (december 1945). In 1951 kwamen binnen enkele maanden ongeveer 12.500 mensen van de Molukken naar Nederland op elf schepen. Het waren leden van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). In 1950 wordt Indonesië onafhankelijk en wordt het leger ontbonden. De Nederlandse regering had toezeggingen gedaan dat deze voormalige militairen en hun families weer terug zouden kunnen naar de Molukken. Deze belofte is nooit nagekomen. Vlakbij de Lloydkade is ook de Müllerpier te vinden, deze naam is een verwijzing naar het koloniale verleden van de stad. Op de Müllerpier is sinds 2013 het Rotterdamse slavernijmonument te vinden.

Foto 1 ST Jobshaven_2020
De Sint Jobshaven en de Müllerpier gezien vanaf de Euromast nu. Oude loodsen van havenbedrijven zijn omgebouwd tot woningen. Sinds 2013 is hier ook het Rotterdamse slavernijmonument te vinden. Beeld door: Milena Chopova

4. Leuvehaven

Foto 4_2 Leuvehaven_1782
Statige herenhuizen aan de Leuvehaven op een prent uit 1782. Eén van de huizen met blauwe dakpannen aan de rechterkant moet van Josua van Belle zijn geweest, al is niet exact bekend welk huis. Dat huis werd gebouwd met geld dat zijn vader verdiende in de slavenhandel. Beeld door: Gerrit Groenewegen / Stadsarchief

De Leuvehaven wordt nu omringd door hoge gebouwen. Het is nu niet meer voor te stellen dat langs dit water vroeger statige koopmanshuizen stonden. Van één van deze huizen is bekend dat het betaald is met geld verdiend in de slavenhandel. Dat pand was van de jonge Josua van Belle.

Het huis met stal en koetshuis kostte in 1723 bijna 19 duizend gulden. De jonge Josua had het geld van zijn vader, ook Josua van Belle. Die was rijk geworden met de slavenhandel in dienst van de Spaanse koning. Terug in Rotterdam kreeg de inmiddels rijke Van Belle allerlei hoge posities, zo was hij bewindhebber van de Verenigd Oost Indische Compagnie en burgemeester van Rotterdam. Zijn broer, Pedro van Belle, ging na de tijd in Spanje in dienst bij de WIC en zat onder meer op Curaçao. Het herenhuis heeft bijna twee eeuwen aan de Leuvehaven in centrum Rotterdam gestaan. In 1913 is het gesloopt voor de bouw van een groot kantoorgebouw.

Foto 4_2 Leuvehaven_2020
De Leuvehaven nu. Statige herenhuizen hebben plaatsgemaakt voor bedrijvigheid en kantoor- en woontorens. Beeld door: Milena Chopova

5. Boompjeskade

Foto 5 Boompjes 1700
Het westelijk eind van de Boompjes (1700), links de Maas en rechts het Oost-Indisch Huis, het regionale hoofdkantoor van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. In de verte de Wester Nieuwe Hoofdpoort, een oude stadspoort die in 1827 werd gesloopt. Beeld door: Petrus Schenk / Stadsarchief

Wie in de achttiende eeuw op stand woonde in Rotterdam woonde waarschijnlijk in de buurt van de Boompjeskade. Het hele gebied, inclusief de havens die meer in de stad liggen, was het economisch hart van de Rotterdamse koloniale geschiedenis. Aan de Boompjes was onder meer het Oost-Indisch Huis te vinden, het regionale hoofdkantoor van de VOC. Vanuit dit pand, maar ook vanuit het West-Indisch Huis aan de Admiraliteiskade, werden belangrijke besluiten genomen over de koloniale handel én over vele mensenlevens. Het Oost-Indisch Huis is bij een bombardement tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.

Foto 5 Boompjes_2020
De boompjeskade anno nu Beeld door: Milena Chopova
nooit bewust opgeslagen_aflevering 1

Lees meer

Waarom het slavernijverleden óók een Rotterdams verleden is

“Er zijn heel, heel veel Rotterdammers actief geweest in de slavenhandel, in de…

Lees één reactie