Veel studiestress en werkdruk tijdens coronacrisis

Stress, werkdruk en mentale klachten zijn al tijden een probleem voor studenten en universiteitsmedewerkers. In de coronacrisis lijken die problemen toe te nemen, zo laat de universiteit weten. Uit een grote enquête onder bijna 5000 studenten en 1300 medewerkers blijkt dat veel van hen kampen met stress, werkdruk en gevoelens van somberheid, eenzaamheid of angst.

Twee op de drie studenten zegt studiestress te ervaren tijdens de coronacrisis. Ongeveer de helft rapporteert klachten als somberheid, eenzaamheid en angst.

Masterstudent Romy van Dijk (Sociologie) is niet verbaasd dat zoveel studenten kampen met stress, somberheid of angst. Via de Erasmus School of Colour, waarvan ze bestuurslid is, en in haar persoonlijke leven spreekt ze veel medestudenten die het zwaar hebben in deze crisis. “Niet volwaardig mee kunnen doen aan onderwijs leidt tot toegenomen druk. Het is geen normale situatie en de universiteit moet niet doen alsof dit wel normaal is.”

“Niet alle alternatieve lesmethoden zijn even toegankelijk voor iedereen of leren je dezelfde vaardigheden”, vult ze aan. “Een online posterpresentatie is iets anders dan stagelopen of werken op een lab. En niet iedereen kan of wil drie uur stilzitten achter een webcam om een tentamen te maken. Doordat je veel thuiszit, ervaar je de positieve effecten van studeren minder en word je meer met jezelf geconfronteerd. Je zelfvertrouwen krijgt er een knauw van. Ik zie bij veel medestudenten faalangst toenemen of de motivatie afnemen. Zelf merk ik dat ik last heb van productiviteitsverlies.”

Van Dijk is nu bezig met haar scriptie. Ze zou het niemand aanraden om in deze periode af te studeren, schreef ze vorige week op Twitter. “Het gaat nu gelukkig wel goed. Vorige week had ik een beetje een existentiële crisis over mijn afstuderen. Dat heb je altijd, veel studenten lopen daarom vast op hun scriptie, maar omdat je nu al vanaf maart in isolatie zit, heb je helemaal niet het gevoel dat je straks iets afsluit. Ik blijf werkzaam op de uni, maar andere mensen die dit jaar in augustus afstuderen komen waarschijnlijk niet meer terug op de universiteit. Dat is best heftig om je te realiseren.” En daar komt de economische onzekerheid bovenop: “Niemand weet hoe de arbeidsmarkt eruitziet in september, dus daar kun je je niet goed op voorbereiden.”

Vorig jaar schreef ze ook een scriptie, voor haar master Maatschappijgeschiedenis. “Een scriptie schrijven is altijd een strijd, maar nu meer dan voorgaande jaren. Ik mis het face-to-face contact met mijn docenten en medestudenten. En als je alleen thuis zit, is het veel moeilijker. Je kunt niet even met je medestudenten bespreken waar zij tegenaan lopen. En je hebt eigenlijk geen idee hoe ver je bent ten opzichte van anderen.”

Karin Willemse, universitair docent Geschiedenis en voorzitter van de opleidingscommissie, begeleidt veel studenten bij het schrijven van hun bachelorscriptie. Ze signaleert twee belangrijke problemen. Allereerst de praktische of technische beperkingen. “Studenten moeten ineens hun hele onderzoek met beperkte middelen vanuit huis doen. Bij Geschiedenis is primair bronnenonderzoek bijvoorbeeld heel belangrijk, maar archieven zijn al twee maanden dicht. Iedereen die dat wilde doen heeft dus het onderzoek moeten omgooien.” Daarnaast ziet ze sommige studenten worstelen met psychische problemen. “Bij een aantal van mijn studenten zie ik dat onzekerheid, vertraging of gebrek aan productiviteit leidt tot apathie of paniek. Veel van hen zijn later ingestroomd in de scriptie, bijvoorbeeld omdat ze al wat vertraging hadden of in januari terugkwamen van een uitwisseling. Voor hen is het in de normale situatie al lastig om bijvoorbeeld ziek te worden of een begeleidingsmoment te missen, laat staan in een ongehoorde crisis als deze.”

Ook medewerkers hebben last van werkdruk en stress in deze periode. Drie op de vijf medewerkers zeggen werkdruk te ervaren tijdens de coronacrisis. En ongeveer een op de drie heeft gevoelens van somberheid, eenzaamheid of angst. Willemse herkent de werkdruk. Ze staat op en gaat naar bed met al het werk dat er ligt. “Als docent vind ik het ontzettend belangrijk om mijn studenten goed te helpen, maar dat kost nu veel meer tijd. En dat geldt ook voor al mijn collega’s. Er staat enorme spanning op. Daarnaast zijn er ook docenten die te maken hebben met drukte thuis en gebrek aan een stille werkplek omdat hun partner of kinderen thuis zijn.”

Dat komt niet alleen door de extra tijd die ze besteedt aan begeleiding van scriptieschrijvers – ze heeft extra begeleidingsmomenten ingelast – maar ook door de andere manieren van werken nu al het onderwijs online is. “Ik loop bijvoorbeeld behoorlijk achter met nakijken. Om tentamens door te kunnen laten gaan, hebben we veel open vragen en essayopdrachten gegeven. Maar dat is wel veel meer nakijkwerk. Ik heb geld voor onderzoek maar dat kan ik momenteel helemaal niet doen.”

Enige ruimte voor flexibiliteit is er wel, als studenten aantoonbaar vertraging oplopen door de coronacrisis. “We worden als docenten gevraagd om uit te zoeken welke studenten aantoonbaar door corona vertraging oplopen. Alleen met die studenten mogen we flexibel omgaan. Maar ook voor die studenten geldt dat hun bachelorscriptie voor 31 juli af moet zijn. Terwijl een week uitstel veel verschil kan maken voor zo’n student.”

Bovendien, vindt Willemse, is het niet aan docenten om zo’n oordeel te vellen. Die zijn niet in staat om te beoordelen in hoeverre iemand echt last ondervindt van de situatie. En belangrijker: “Het kan heel bedreigend zijn als ik een student vraag hoe het mentaal gaat. Ze hebben sowieso minder grip, door corona, maar vooral door de onzekerheid waar ze nu in zitten. Sommigen weten niet eens of ze wel aan een master kunnen beginnen volgend jaar.”

Het zou daarom goed zijn om flexibeler om te gaan met deadlines en extra herkansingsmogelijkheden te bieden, betoogt ze. Anders zit je straks met een groep studenten met ‘coronadiploma’s’. “Het is in deze tijd zeker nog mogelijk om een goede scriptie af te leveren, maar dan moeten studenten wel wat meer tijd krijgen.” Betekenen extra herkansingen en flexibelere deadlines niet extra werkdruk voor docenten? Juist niet, denkt Willemse. “We moeten niet alle studenten die ruimte geven. Met een grote groep gaat het gelukkig wel goed, die heeft het ook niet nodig. Ik verwacht dat het de werkdruk juist meer zal spreiden.”

Van Dijk denkt ondanks de situatie haar scriptie op tijd in te leveren. Maar ook zij hoopt op soepelere herkansingsregelingen of uitstel. “Ik zie veel studenten om me heen die niet gedijen bij dit nieuwe online onderwijs, bijvoorbeeld omdat ze al mentale problemen of een stoornis in het autistisch spectrum hebben. Zij kiezen er nu voor om vakken over te slaan, wat leidt tot studievertraging en hogere schulden. Andere studiegenoten hebben te maken met flinke economische impact omdat ze niet meer kunnen werken. Dat daar geen politiek antwoord op komt maakt me moedeloos.”