Gefilmde thuistentamens: ‘De beelden worden zes weken bewaard’

“Een beetje anders dan anders”, vindt EUC-student Linde, die tentamen deed in het vak Impact Evaluation. Maar niet per se verkeerd. Het weekend voor het tentamen kreeg ze een verzoek om een Chrome-extensie te installeren. “Daarmee geef je toestemming om je scherm te delen met het proctoringbedrijf tijdens het tentamen, zodat die kan checken of je afkijkt.” Vlak voor het tentamen werd Linde verzocht om naar de wc te gaan, want tijdens het drie uur durende tentamen mocht dat niet. “Toen het tentamen startte, moest ik mijn ID laten zien aan de camera”, legt Linde uit. “En moest ik zorgen dat ik goed in beeld was. Daarna moest ik laten zien wat ik tijdens het tentamen ging gebruiken. In mijn geval een aantal pennen, een rekenmachine en een kleine samenvatting die was toegestaan. Verder was alleen mijn gezicht in beeld, dus je kon bijvoorbeeld niet zien wat er nog meer bij mij op tafel lag.”

“Eigenlijk was het best relaxed”, vertelt Linde verder. “Ik had een salade gemaakt en wat te drinken klaargezet. Mijn huisgenoten waren niet thuis dus het was lekker rustig en ik kon hardop brainstormen over mijn antwoorden. In het begin lette ik nog wel op dat ik geen rare dingen deed. Maar het is niet zoals bij Skype dat je de hele tijd kunt zien hoe jouw beeld er uit ziet, dus na een tijdje vergeet je dat weer. Wat ook scheelt is dat ze je niet live bekijken maar alleen afwijkend gedrag registreren. Ik staarde overigens wel vaak uit het raam om na te denken. Later hoorde ik dat dat als afkijken kan worden gezien.”

Proctoring betekent zoveel als surveilleren. Bij de onlinevariant houdt  dat in dat de student thuis op zijn eigen laptop of pc een tentamen maakt. Om te zorgen dat hij niet spiekt en bedriegt, wordt de computer gedurende het tentamen overgenomen door het proctoringbedrijf, onder verantwoordelijkheid van de EUR. “Die kijkt dus op afstand mee wat er op de laptop gebeurt en hoort alle geluiden in de kamer”, vertelt Jeroen Jansz, directeur van de Community for Learning and Innovation (CLI). Namens de EUR onderzocht de CLI de mogelijkheden voor online proctoring. Naar aanleiding daarvan sloot de EUR een contract af met het Nederlandse bedrijf ProctorExam. Dit bedrijf gaat de tentamens, voor faculteiten die geïnteresseerd zijn, verzorgen.

“Het is best een heftig middel dat aanleiding geeft tot allerlei privacyvraagstukken”, gaat Jansz verder.” De student plaatst zijn telefoon ergens achter zich, die scant voor aanvang van het tentamen de kamer. Doordat de telefoon gedurende het tentamen blijft scannen, worden alle veranderingen in de kamer direct opgemerkt en valt het direct op als iemand anders de kamer binnenloopt of als de student stiekem post-its op zijn scherm heeft geplakt.

“Een behoorlijk inbreuk op de privacy”, geeft Jansz toe. “Maar alleen op die manier wordt de betrouwbaarheid gemaximaliseerd.” Vanuit de aanbieder is alles heel strak geregeld. “In nauw overleg met ons natuurlijk”, vervolgt Jansz. “Zo is vastgelegd dat de beelden samen met de antwoorden van de student via een beveiligde verbinding worden opgeslagen op een beveiligde server in Europa. Daar worden ze zes weken bewaard, om zo nodig onderzoek te kunnen doen bij verdenking van fraude.

Een verstoring in de kamer of een andere verdenking van spieken is meteen zichtbaar. Het proctoringbedrijf zet dan een vlaggetje bij die student en de examinatoren kunnen vervolgens direct het beeldmateriaal bekijken en zien wat er aan de hand was.” Ook in de techniek kan er uiteraard iets mis gaan. “Studenten worden geacht hun spullen op orde te hebben”, zegt Jansz. “Dat wordt voorafgaand aan het tentamen getest. Als er tijdens het tentamen een technische verstoring optreedt aan de kant van de student, denk bijvoorbeeld aan het uitschakelen van de wifi in huis, dan ligt de verantwoordelijkheid bij de student. Bij een generieke internetstoring zal het tentamen opnieuw worden gedaan.”

De EUR is niet de enige die gebruikt maakt van online proctoring. Ook de VU, TU Delft en TU Eindhoven, de Universiteit van Leiden en Wageningen zijn begonnen met het filmen van thuistentamens. Om vragen van studenten rond corona te beantwoorden heeft de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) een speciaal e-mailadres aangemaakt waar studenten terecht kunnen. “Veel studenten maken zich zorgen over hun privacy”, vertelt Roos van Leeuwen van de LSVb. “Het is nieuw, ze voelen zich onzeker, ze vragen zich af hoe het werkt en waar de data worden opgeslagen. Maar ook of ze kunnen weigeren het tentamen via online proctoring te doen of dat ze dan een onvoldoende krijgen. Verder maken ze zich ook druk over wat er allemaal gefilmd wordt in hun huis. Als je je zorgen maakt, raden wij aan om in elk geval voor de zekerheid te zorgen dat er geen foto’s, religieuze tekens of andere zeer persoonlijk gebonden zaken aan de muur hangen. Weigeren moet altijd kunnen en dan moeten ze je een alternatieve opdracht geven. Ik weet alleen niet of alle studenten daar van op de hoogte zijn en hoeveel universiteiten daar al in kunnen voorzien.”

Bij de eerste proctoringtentamens in Rotterdam kon dat gelukkig wel. Derdejaars EUC-student Arjîn kon het tentamen epidemiologie gewoon in een collegezaal maken in plaats van thuis, al was daar beperkt plaats. “Natuurlijk houdt de EUR zich de EU privacywetgeving en ze hebben ons ook expliciet verteld hoe lang onze data worden opgeslagen, dus dat zit vast wel goed.” De reden om toch voor de fysieke tentamenzaal te kiezen, had voor Arjîn vooral te maken met persoonlijke principes en overtuigingen. “Ons wordt dagelijks gevraagd om toestemming te geven aan bedrijven als Google of Facebook zodat ze onze data kunnen gebruiken en verkopen. Maar het is altijd maar de vraag of we wel weten waar we exact toestemming voor geven. Laat staan wie verantwoordelijk is voor de data en aan wie ze worden verkocht.”

“Natuurlijk begrijp ik dat het doel van online proctoring niet is om metadata te gebruiken zodat ze ons daarna iets kunnen verkopen”, vervolgt Arjîn. “Desondanks vraag ik me af of het wel ethisch is om studenten een programma te laten gebruiken dat metadata gebruikt om te kijken of ze spieken. Kortom, ik ben hartstikke blij dat de universiteit ons de optie gaf om het tentamen op het EUC zelf te komen maken. Helaas hadden internationale studenten die door corona naar hun families in het buitenland zijn gegaan die keuze niet.”

Zorgen om haar privacy en het gebruik van metadata maakte Linde zich niet echt. “Je mocht je documentnummer van je ID verbergen en hoefde alleen je achternaam te laten zien, dus dat vond ik ook wel oké. Je zag ook alleen mijn verwarming en een witte muur. Ik was vooral superblij dat het tentamen gewoon door kon gaan en ik geen studievertraging opliep. “Toch zou ze – als corona voorbij is – wel weer liever gewoon naar de tentamenzaal gaan. “Op de lange termijn leidt het wel af om in je eigen slaapkamer te moeten werken. Bovendien heb ik het tentamen eerder ingeleverd omdat ik echt heel nodig naar de wc moest.”