“Zo noem ik mezelf ook altijd: een telg van Tinbergen”, vertelt econoom Bas Jacobs. “Ik wil me academisch op geen enkele manier op dezelfde hoogte stellen als Tinbergen, maar ik wil ook academisch solide, maatschappelijk betrokken en beleidsrelevant zijn. Daarin voel ik mij erg verwant. Het zijn ook de drie punten die ik probeer over te brengen bij studenten.”
Collega-econoom Peter van Bergeijk, werkzaam bij het International Institute of Social Studies (ISS), stelt dat Tinbergen een inspirator is in de economie. Onder meer door de methode die hij ontwikkelde om de economie te kunnen meten, de econometrie. “Voor die tijd werd de toekomst van de economie voorspeld op basis van boerenverstand en ideologie. Tinbergen heeft dat veranderd.”
Pionier
Uwe Thümmel is onlangs bij Jacobs gepromoveerd op de herverdeling van inkomen. “Tinbergen was een pionier op dit gebied”, vertelt Thümmel. Hij raakte als student geïnspireerd door het werk van de Nobelprijswinnaar. “Zijn gedachtegoed speelt nog steeds een belangrijke rol in het economisch onderwijs op de EUR. Er wordt nog steeds veel nagedacht over het samenspel tussen economie en beleid, zoals dat bedacht is door Tinbergen, bijvoorbeeld in de master Policy Economics. En omdat Tinbergen de founding father van de econometrie is, blijft dit een van de beste plekken om dat te bestuderen.”
Tinbergen is niet voor beginners, zegt Jacobs, die de master Policy Economics heeft opgezet. In de vakken van de bachelorstudies bij Erasmus School of Economics kom je de Nobelprijswinnaar niet vaak tegen. “Tinbergen’s onderzoek gaat vaak verder dan al de basiskennis die je in het eerste jaar opdoet. Maar als je college van mij hebt, is de kans groot dat bijvoorbeeld zijn ideeën over de talentenbelasting of de race tussen onderwijs en technologie voorbijkomen.”
Het ISS en Tinbergen
Van Bergeijk is juist kritisch over of Tinbergens ‘ware gedachtegoed’ nog op de campus in Rotterdam te vinden is. “Ik kan het mij niet kan voorstellen dat je Tinbergen daar nog in de gang zou kunnen tegenkomen. Bij het ISS heb ik dat wel, want wij zijn een gemeenschap die bezig is met ontwikkeling en heel concreet nadenkt over problemen met diepe armoede.”
En dat is volgens Van Bergeijk waar Tinbergens werk om draait. De aandacht is echter verlegd naar de technischere kant van zijn werk, naar bijvoorbeeld de econometrie. “Het gaat op veel plekken minder over zijn normen, over wat hij belangrijk vond. Zoals rechtvaardigheid in inkomensverdeling, het milieu, de wapenwedloop. Dat voerde in zijn werk toch de boventoon, en de techniek gebruikte hij om zijn morele punt te maken.”
Tinbergen had een leerstoel Development Planning. Nadat hij weg was, verdween de focus op ontwikkelingseconomie, zegt Van Bergeijk, die zelf Earth Economics aan het ISS doceert. “In 2009 geschiedde een wonder. Het ISS zocht een universiteit, het liefst een instelling waar nog weinig overlap mee is. Zo is het ISS onderdeel geworden van de Erasmus Universiteit. De geest van Tinbergen keerde terug op deze universiteit.” Daarmee bedoelt hij: het samenwerken met ontwikkelingslanden en met mensen van over de hele wereld om meer gelijkheid in de wereld na te streven. “Ik geloof dan ook dat Tinbergen blij zou zijn met het ISS, omdat je in zijn opvattingen niet met een westerse blik naar ontwikkelingshulp moet kijken, maar met input van over de hele wereld. We hebben studenten en medewerkers van alle continenten, alleen Antarctica niet.”
'Eigenlijk is economie supersaai'
Alleen Van Bergeijk heeft Tinbergen ooit ontmoet, al was het dan ‘heel kort’. Wel zijn ze alle drie tijdens hun eigen studies geïnspireerd geraakt door zijn werk. “Ik ben in 1991 gaan studeren. Tinbergen is in 1994 overleden”, vertelt Jacobs. “In de eerste jaren van mijn studie was ik, laat ik zeggen, nog niet zo’n hele goede student en in die jaren was ik nog niet zo geïnspireerd. Maar mijn proefschrift ging over onderwijs en herverdeling, en dan kun je niet om Tinbergen heen.”
Tinbergen heeft ook voor een wending gezorgd in de loopbaan van Van Bergeijk. Hij is in de jaren tachtig gaan studeren aan de EUR en twijfelde enorm over zijn scriptieonderwerp. “Want eigenlijk is economie supersaai. Toen las ik een stuk dat Tinbergen net geschreven had, over dat economen zich te weinig bezighielden met de wapenwedloop. Dat was het moment dat ik dacht: dit ga ik doen! Het is nog steeds een enorm actueel onderwerp.”
Soms achterhaald, maar nog immer relevant
Door veel te reizen voor zijn onderzoek kreeg Van Bergeijk een beeld van de persoonlijkheid van Tinbergen. “Ik moest hem overal vandaan de groeten doen. Voor mijn onderzoek kwam ik bijvoorbeeld bij het statistisch bureau van de Verenigde Naties. Toen ze daar hoorden dat ik van de Erasmus Universiteit kwam, zeiden ze dat ik Tinbergen maar de groeten moest doen. Dat zegt veel over hem. Hij inspireerde mensen met zijn drive om de wereld beter te maken en zijn berekeningen waren daarvoor nodig. Mensen werkten graag voor hem. Volgens mij was hij wel streng, maar hij werkte hard en dat motiveerde anderen weer.”
Jacobs concludeert: “Tinbergen is nog heel relevant, zijn werk is nog steeds belangrijk, maar het onderzoek is inmiddels tientallen jaren verder. Wat hij toen schreef is op sommige punten achterhaald geraakt, maar dat doet niets af aan zijn fenomenale intellectuele bijdrage aan de ontwikkeling van de economie.”
