Ieder nieuw jaar start met een enorm mediacircus, waarin we weer een groot aantal verschillende rolmodellen krijgen aangeboden. Reflectieve sterren die opnieuw hun steun voor het feminisme uitspreken in het post-#metoo-tijdperk. Doodnormale helden die vorig jaar rampen zoals orkanen en terroristische aanslagen hebben getrotseerd. Iconen uit het verleden die weer tot leven komen in geschiedenisboeken. Hoewel de rolmodellen ieder jaar wisselen, blijft de gedachte dat ze een essentiële bijdrage aan onze persoonlijke groei leveren onverminderd sterk.
Maar wat doen we als rolmodellen teleurstellen? In 2017 is een groot aantal rolmodellen vanwege vermeend seksueel wangedrag van hun voetstuk gevallen. Kunnen we nog om Louis C.K. lachen? Is Charlie Rose nog steeds een briljante presentator en is Kevin Spacey nog steeds een van onze favoriete acteurs? Rolmodellen hebben helaas niet de luxe van verlossing. Ze worden altijd gezien als ideale personen waaraan we ons kunnen spiegelen. Als ze hun perfectie hebben verloren, kunnen we ze niet meer gebruiken. We gooien het kind met het badwater weg.
Wat doen we met de personen die nog steeds op een voetstuk staan? Personen zoals Mahatma Gandhi, Moeder Teresa en Winston Churchill zijn voor velen praktisch onaantastbaar. Zij staan gelijk aan vrede, goedheid en genialiteit. Vanwege hun bijna goddelijke status is het dan ook niet verrassend dat iedereen die deze personen van hun voetstuk wil stoten, als godslasteraar wordt weggezet.
Toen Arundhati Roy, winnaar van de Booker Prize, Gandhi in Zuid-Afrika ervan beschuldigde een racist en voorstander van het kastensysteem te zijn, werd ze in het openbaar met de dood bedreigd. Allemaal in naam van het rolmodel van geweldloosheid. Als we wat dieper graven, dan heeft Gandhi, ondanks het feit dat hij fantastisch werk voor de onafhankelijkheid van India heeft verricht, ook zo zijn tekortkomingen.
Ook zijn er studies verschenen waarin werd aangetoond dat Moeder Teresa zich in werkelijkheid niet zo onbaatzuchtig voor de armsten van de armen inzette, maar dat haar heiligverklaring eerder een mediacampagne van de kwijnende katholieke kerk was. Wat Churchill betreft, is het geen geheim dat hij niet alleen een uitstekende leider tijdens oorlogstijd was, maar ook een fervent aanhanger van het kolonialisme. Zijn beleid, waarin de oorspronkelijke bevolking als een stel wilden werd beschouwd, heeft dood en verderf gezaaid in de voormalige koloniën in Afrika en India.
Dit roept de vraag op waarom we nog steeds vasthouden aan rolmodellen voor onze kinderen. Onderdrukken we met deze afgoderij niet hun gevoel voor kritisch denken? Waarom moeten we streven naar fictie als de realiteit, in al haar rommeligheid, een veel betere leraar is? Kunnen we jongeren niet beter aanmoedigen om te accepteren wie ze zijn, dan hen steeds maar weer aan te sporen om iets te worden wat ze niet zijn?
Stel jezelf de vraag: heb je echt een rolmodel nodig om het beste uit jezelf te halen?
Payal Arora is Associate Professor aan de Erasmus School of History, Culture and Communication
