Wat is de sharia? Zijn het de religieuze wetten van het islamitisch geloof die voor aanhangers als richtlijn dienen voor een zedelijk leven? Of is het barbaarse retoriek die leidt tot afgehakte hoofden en het verbranden van een piloot?
Studentenvereniging IQRA nodigde Maurits Berger uit, voormalig journalist in Syrië en Egypte en momenteel hoogleraar Islam en het Westen aan de Universiteit Leiden, om studenten in het Erasmus Paviljoen meer te vertellen over de sharia en duidelijkheid te bieden over de betekenis van het woord.
Berger begon zijn lezing, die werd bijgewoond door een nieuwsgierig publiek met uiteenlopende achtergronden, met een analogie die de start vormde van de ontsluiering van de sharia. “Het idee achter de sharia lijkt in veel opzichten op de manier waarop men in het Westen over rechtvaardigheid denkt. Iedereen wil rechtvaardigheid, maar niemand weet wat dat nou precies inhoudt. Hetzelfde geldt voor de sharia in de moderne wereld.”
Nadat het Islamitische rijk zijn grenzen in de zevende eeuw exponentieel had uitgebreid, was er een juridisch systeem nodig dat aansloot bij het islamitisch geloof. Dat leidde tot het ontstaan van de sharia, een verzameling regels die zijn afgeleid van de koran, de belangrijkste tekst van de islam.
Het probleem is alleen dat er in de koran weinig staat over wetten, wat ertoe heeft geleid dat de tekst op zeer uiteenlopende manieren is geïnterpreteerd. “De koran verbiedt het drinken van khamr, wijn gemaakt van dadels. Als je dat letterlijk interpreteert, kun je zeggen: ‘oké, dan mogen we wel bier drinken. Dan mogen we wel jenever drinken.’ Andere mensen zeggen dat alle dranken die de geest bedwelmen verboden zijn. De sharia creëert allerlei mogelijkheden voor allerlei situaties,” legde Berger uit.
Je kunt je voorstellen dat het ontstaan van de moderne natiestaat en democratie in het Midden-Oosten in de 20e eeuw opnieuw voor zeer veel onduidelijkheid binnen de sharia heeft gezorgd. In alle landen waar de meerderheid van de bevolking moslim is, met uitzondering van Turkije, speelt de sharia een rol bij het maken van wetten.
‘Gigantische onduidelijkheid’
De verschillen tussen die landen zijn echter enorm. In Iran, waar de sharia volledig wordt toegepast, moeten vrouwen een hijab dragen, de traditionele hoofddoek. In Egypte mogen vrouwen ervoor kiezen dat niet te doen. In sommige islamitische landen is het drinken van alcohol toegestaan, in andere landen wordt alcoholgebruik gestraft met zweepslagen. Er is zo’n gigantische ambiguïteit binnen de sharia dat iedere moslim zelf moet bepalen wat nou echt de bedoeling is.
En dat is het gevaarlijke, merkte Berger tijdens de lezing op. “We hebben momenteel veel te maken met wat ik de informele sharia noem. Mensen leven niet volgens de regels van de sharia omdat de staat dat oplegt of omdat er wetten zijn, maar gewoon omdat ze daarvoor eigen voorwaarden kunnen stellen. De doos van Pandora is geopend.”
Goedpraten
Terroristische organisaties als de taliban of ISIS maken gebruik van die onduidelijkheid om de verschrikkelijke wreedheden die ze begaan goed te praten. De sharia schrijft voor dat je een misdrijf met een misdrijf moet vergelden, dus toen ISIS een Russische gevechtspiloot verbrandde, deden ze dat omdat dat in hun ogen een passende vergelding was.
Afgelopen dinsdagavond heeft Berger het publiek meer dan duidelijk gemaakt dat het volledig begrijpen van de sharia een zeer complexe opgave is, hoewel de media een ander beeld schetst. Het is bijna net zo moeilijk om de naam Islamitische Staat te begrijpen, een naam die zichzelf totaal tegenspreekt. “Ik weet niet waarom ISIS zichzelf een Islamitische Staat noemt. Het begrip ‘staat’ is een uitvinding uit de negentiende eeuw. ISIS wil terugkeren naar de tijd waarin alle moslims volgens de sharia leefden. Dat is volledig tegenstrijdig.”
